Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
ankámiñ
ansuategi bedar
ankámiñ. 1. ankamiñ, ankamíña. (b). izena. Behien gaitza.   Glosopeda, fiebre aftosa. Ankamiña sartu jakuen da bei guztiak kendu biar izan zittuen. Sin. náparri. 2. ankamiñ, ankamíña. (b). izena. APATXETAKO MIÑ. Ardiek apatx artean edo hanka puntetan izaten duten gaitza. Ankamiña. Apatxetako miña. Don.
ankámotz, ankámotza. (b). adjektiboa. Hanka bat motza duena.   Cojo, -a, pernicorto, -a. Mahaiagatik ere esaten da. ankamotz geldittu, ibili. (c). esapidea. ANKAMOTZ. Gauza bat ongi amaitu gabe utzi edo zerbaiten faltan gelditu.   Quedar una cosa a medias, a falta de algo. Aurten jaixak ankamotz geldittu die, “Egan” ezta etorri tta./ Souak ondo sastu ezian beti ankamotz ibiliko ga.
ankáoker, ankáokerra. (a). adjektiboa. Hankak okerrak dituena.   Patizambo. Do-re-mi, anka oker ori, fa-so-la, zuzendu zaiola. Klem. (c). esr. Ume hanka okerrei, broma giroan, kantatu ohi zitzaiena gure umetan. Sin. ankábiur.
ankaots, ankaotsa. (b). izena. Ibiltzean oinek ateratzen duten hotsa. Kanpuan ankaotsa entzun dot baiña etxat inportantziaik emon.
ánkape. 1. ánkape, ánkapia. (b). izena. Hanka azpia.   La planta del pie. Iltzia sartu jat ankapetik. Sin. ankázpi. Ant. ankágaiñ. 2. ánkape. (b). adberbioa. Pelotan, boletan, harriak botatzen, etab. hankaren azpitik (jokatu).   Bajo pata. (Jugar) a la pelota, a los bolos, etc., por debajo de la pierna. Ankape be irabaziko notsuke zuri./ Pelotan desafixua jaukau, ankape.
ankásartze, ankásartzia. (a). izena. Metedura de pata. Egundoko ankasartzia euki najuan ire amakin.
ankásendo, ankásendua. (c). adjektiboa. Hanka lodiak dituena. Sin. zankósendo.
ankátrapu, ankátrapuak. (d). izena. Antzina oinak biltzeko erabiltzen ziren oihalak, galtzerdirik ez zenean. Sin. txapiño.
ankáurkilla, ankáurkillia. (d). izena. Bi izterrak bat egiten duten lekua. Ankaurkilla altua jaukak orrek. Don. Ik. úrkilla.
ankáutsik. (b). adberbioa. Oinutsik.   Descalzo. Sin. oingórri útsetan, óiñutsik, órtosik.
ankázabal, ankázabala. (b). adjektiboa. Hankak oso zabal botatzen dituena.   El/la que camina con los pies muy abiertos. Jesus Aranzabal, lepoluze ankazabal esan ohi genuen txikitan. Jesus Aranzabal, «Irukutxo», Angiozarko karrerista, gure idoloa zen.
ankazaiñ, ankazaiñak. (d). izena. (Eibar) "Tendones de los pies. Ankazaiñak tripakixeri on eitten detse.
ankázgora. (a). adberbioa. Patas arriba. Labandu ta ankazgora jausi nitzan./ Etxe guztia ankaz gora daukau. Ánkaz góra, bi hitz bezala ere esaten da batzuetan. Ik. azpikuaz gora.
hankazpixa
© Jaione Isazelaia
ankázpi, ankazpixa. (a). izena. Hankaren azpia.   La planta del pie. Ankazpixa urratu jatan Urbixako bidian. Sin. ánkape. Ant. ankágaiñ.
ankazulo, ankazulúa. (b). izena. Elurretan edo lur bigunetan egindako hanka marka. Beixak egundoko ankazuluak egin dittue ortuan./ Basurdian ankazuluak agiri zien edurretan.
ankázur, ankazúrra. (c). izena. Hanka-hezurra.   Espinilla, tibia. Ankazurra apurtu dau fubolian./ Ankazurreko ederra artu neban pedalakin.
ankiñ, ankiña. (d). izena. Bergarako tela urdina.   Mahón, "Azul de Bergara". Emen Bergaran eitten zan telia zan urdiña, lanerako urdiña, ari Bergaran esate jakon urdiña, baiña Durango aldian “ankiña” esaten dotse, ankiña. Eztot beste iñun entzun. Josu. Sin. máun.
anpólai. ANPOLARI. 1. anpólai, anpólaixa. (b). izena. Gerezi mota eder bat, estimatuena agian.   Cereza ampollar. Gure etxaburuko keixia, anpolaixa. Anpolai gorrixa, zurixa eta beltza bereizten dira. 2. anpólai, anpólaixa. (d). adjektiboa. Neska ederrez esan izan da anpolaixan modukuak direla eta horrelakoak. Neska anpolarixa dago zuen alabia. (Etxba. Eib.). 3. anpólai, anpólaixa. (d). izena. Antzina okaran arbola basatiei, basokanei, esaten zitzaien. Ik. okán txímillo.
ánpor. 1. ánpor, anpórra. (d). izena. ENPOR. Enbor takarra: ateratako arbola ipurdia, arapoz jositako enborra, eta halakoak.   Cepa de árbol arrancado de raíz, tronco deforme, etc. Mutikotako gure dibersiñua izaten zuan basuan zeren anporrei buelta emon da barrankuan bera botatzia./ Pago-burua, por ejenplo, enporra esate ako. Sustarrak pe enporrak die. “Ekarrik ortik enporra”, esate zan beian sua eitten zanian. Baztarrian ipintzeko sua zaintzen zebenak. Mart. Hitz ia galdua. Ik. arbóla-ipurdi, pago-búru. 2. ánpor, anpórra. (d). adjektiboa. Pertsona gizen eta baldarrari esan ohi zaio.   Dícese de la persona gorda y torpe. Aspaldixan ikusi barik neukan Pedro, eta aura dago anporra, aura. 3. ánpor, anpórra. (d). izena. (Eibar) Gezur handia. Anporra zuk oiñ esan dozuna. (AAG Eibes).
anpórtu. (d). da aditza. Sorgortu, gogortu.   Agarrotarse, volverse torpe. Aspaldixan jan eta lo besterik eztot eitten da ziero anportuta nago.