Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
akábu
al
akábu, akabúa. (c). izena. Fin, límite. Madrilgo rastruan izan nitzan. Madrilgo rastruan izan nitzan. Ango trastiak eta ango katxarruak eztauka akabuik./ Oiñ bizikletia bia dabela, gero patiñak, umien esijentziak eztauke akabuik.
ákaiña, ákaiñia. (d). izena. AKEN (EIB.). Kapar handia.   Cierta garrapata grande. Beste bat izeten da flako-flakua ta aundixaua, xapala, xapala; ia aura aragixan barrura sartzen dok. Ari ákaiñia. Akaiñia ezta potolotzen, beti flako eoten da, ta kaparriak janalan botia bezelaxe, atzenerako errebentatzeko moduan jartzen da. Don. komentario 1 Ik. kapárra.
ákaso. (a). adberbioa. Agian, beharbada.   Acaso. Nik eztakitt medikuan telefonua, baiña akaso nere anaiak jakingo dau. Sin. biarbada, igual, onenian Sin. biarbada, ónenian, igual.
akastu. (c). Erraminta baten ahoan akatsak edo koskak egin.   Mellar
gaztañak akatsa eginda
© Jaione Isazelaia
ákats, akátsa. (c). izena. AKATX. Lekune leun edo zorrotz batek duen kaxka, mailatua. Batez ere aizkora, aitzur, aizto eta horrelakoak.   Muesca, mella en un cuerpo afilado o superficie lisa. Mutikuak aixkoria akatsez beteta laga zeban arrixan kontra./ Segia pikau biarrian naiz, alanbria jota akatsak ein notsan da. Gaztainei ere akatsa egin ohi zaie erre aurretik lehertu ez daitezen. Dendariek eta tabernariek egur batean akatsak eginez eramaten zituzten zordunen kontuak. Ardiei ere belarrien akatsa egiten zaie ezaugarri moduan. Ik. káska, mirúbuztan.
akerra
© Aitor Usobiaga
áker, akérra. (a). izena. Cabrón, macho cabrío. Ik. trákets. aker-usaiña izan. esapidea. (Eibar) Baserri giroko ohiturak (zentzu peioratiboan) laga ez dituenari esaten zaio. Aker-usaiña ez jako joan oindiokan (AAG Eibes).
aketixen. (Leintz) AKITIXAN (OÑ.). Saltoka, ipursaltoka; zaldia, adibidez. Ik. ipúrsaltoka, zapósaltoka.
aketona, aketonia. (Leintz) Marimutila. (Aran Gatz).
aketu, aketúa. (d). izena. (Eibar) Gizakotea.   "Hombre de estatura más que regular. Arrate ballian baziran aketuak bildurra sartzeko bestekuak.
áko. (d). Harako, harako hura. Zera dio Hilarik ilddia zer den azaltzerakoan: Eta gero ari kontestaziñua... Gizakumia danian Ik. ilddía.
akólitto. 1. akólitto, akólittua. (d). izena. Monaguillo. Mutikotan akolitto ibillitakua naiz ni be. Sin. monágillo. 2. akólitto, akólittua. (c). izena. Jarratzailea; politikoa, batik bat.   Secuaz. Ministrua etorri zuan inaguratzera, inguruan akolitto pilliakin.
akórdau. 1. akordau. (a). zaio aditza. Oroitu, gogoratu.   Acordarse. Zure izena etxat akordatzen./ Akordau jatzu ogixa ekartzia? akordau eraiñ. (b). aditza. Oroitarazi. Akordau eraixozu biar dentistia daukala. akordauta be. (c). esapidea. Akordatzen naizen bakoitzean; hura zen hura. Guk pasau giñuzen gosiak. Akordauta be... 2. akordau. (c). da aditza. Konturatu, ohartu.   Darse cuenta Oinddio akordau barik zare Beeko estaziñoko etxiak botaittuena?/ Gaur be andik pasau naiz baiña enaiz akordau.
akordauáldi. 1. akordaualdi, akordaualdíxa. (c). izena. Zerbait oroitzen deneko aldia. Urrengo akordaualdixan garbittuizu garajia. 2. akordaualdi, akordaualdíxa. (c). izena. Obesioaldia, zerbait modu obsesiboan gogoratzen deneko denbora. Seme-alabak kanpuan dienian eta eztabenian deitzen, eta olakuetan, gure ama ziero nerbixuak jota egoten dok. Akordaualdixa daukanian eztok giro izaten aren inguruan.
akordéoi, akordeóia. (b). izena. Eskusoinua.   Acordeón. Ik. eskúko sóiñu.
akórdu, akordúa. (c). izena. Oroitzapena, zerbaiten gogorazioa.   Recuerdo de algo. Gure akorduak eta baiño lenao zien orrek. Ezidazu neri preguntau, nik eztaukat orren akorduik eta./ Liñua zela artzen zan jakin nai dot; orren akordua zeiñek euki leikien badakizu? akordúa artu. (c). esapidea. Gauza jakin bat egiteaz oroitu.   Acordarse de hacer algo concreto. Bakaziñotara joan bai, baina telefonua jotiakin be akordua artu./ Ibiltzia komeni jako baiña eztau sekula orren akorduik artzen. Zeren edo Zerekin akordua artu. akordua euki. (c). esapidea. Zerbaitetarako oroitzapena izan. Gehienetan zerbait egiteko burutazioa, detailea.   Tener el detalle, la ocurrencia. Errittik pasau eta ama bisittatzeko akordua be etxuan euki./ Erromara joan zanian postal bana bialtzeko akordua euki zeban. akorduan euki. esapidea. Gogoan izan. Oinddio akorduan daukat pagopian esan zostana. akorduan izan. esapidea. Akorduan izan. Gogoan izan. Akorduan izan mezetara joan bia dozuna. nere akorduan. Ni gogoratzen naizenez, nire denboran.   Hasta donde llega mi memoria. Nere akorduan eztot ain negu epelik ezautu./ Frontoia zure akorduan einddakua da? Beste pertsona batzuekin ere berdin: zure akorduan, gure akorduan...
akostunbrau. (a). da aditza. Ohitu.   Acostumbrarse. Lanera akostunbratzeke nago. Sin. óittu. Ik. usáu.
akulua
© Jaione Isazelaia
akúlu, akulúa. (a). izena. Ganaduei eragiteko puntan iltze zorrotza duen makila.   Aguijada, aguijón. Urritz makillak erabiltzen die akuluak eitteko. komentario 1 akúlu-púnta, akúlu-púntia. (b). Akulu-eztena. Ondoraiño sartu zotsan akulu-puntia. Sin. akulugáiñ.
akulugáiñ, akulugáiña. (d). izena. Akulu-punta. Ik. akúlu.
akulukára, akulukaría. (a). izena. Akulu kolpea edo akulu-eztenkada.   Golpe o puyazo de aguijón. Egundoko akulukarak emon zotsan irixai.
akululári, akulularíxa. (b). izena. Idi probetan idiak arreatzen dituena.   El que arrea a los bueyes en las pruebas. Iri probetan alde aundixa dago akulularixa zelakua dan.