Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
aillégau
aintxitxika
aillégau. (a). da aditza. LEGÁU. Iritsi, heldu.   Llegar. Ubera aldean LEGÁU ere entzun daiteke.
aillorbia
© Ezezaguna
aillórba, aillorbía. (c). izena. . AILLURBA. Trigonella foenum-graecum. Alholva. Sekulabelarra, alpajea edo pagotxa bezala erein izan da soroetan, gero ebaki eta lehortu ondoren etxeratzeko. Ebakialdi bakarra ematen du. Belar hau jan berri duen aberearen haragi, esne edo eta arrautzak oso gusto berezia hartzen du, aillorba gusto txarra.
áinbat. 1. ainbat. (c). juntagailua. Adina, beste. Kantitatea konparatzeko. Ik ainbat lan katakumiak pe eitten jok. Gutxi erabilia. Sin. áiña, beste. 2. ainbat. (b). juntagailua. Tanto. (mejor, peor, etc.) Ezpaiz etortzen, ainbat txarrao euretzat./ Politta izatiaz aparte, jatorra bada, ainbat obe. 3. ainbat. (c). Ahalik eta. Ainbat lasterren etorri kaletik. 4. ainbat. (c). juntagailua. Zenbat... hainbat, esaldi konparatiboetan.   Cuanto más... más..., en frases comparativas. Zenbat eta aundixaua, ainbat eta mozoluaua. 5. ainbat. (c). juntagailua. Hainbeste.   Tantos, tantas. Ainbat gauzatan sartuta nabill eze, azkenian danak gaizki eitteittut. Sin. ainbeste (gehiago erabilia). Sin. áinbeste.
áinbeste. (a). juntagailua. Hainbeste.   Tanto, tanta. Eztot sekula ainbeste jente ikusi. Onenbeste eta orrenbeste gutxiago erabiltzen dira orain, eta hauen lekuan ainbeste nagusitu da.
áinbesteko. 1. áinbesteko, áinbestekua. (b). izenlaguna. Ez hain txarra ere, onartzeko modukoa.   Pasable, aceptable. Udabarrixa txarra ein zeban baiña udia ainbestekua be badoia./ Nota txarrak orrek? Ainbestekuekin konformatzeko moduan zare./ Jana ainbestekua be bazan, baiña ura eran ezinddakua. Ainbestekua be, ia beti. onenbesteko, orrenbesteko, gutxiagotan. Ik. áinbeste. 2. áinbesteko, áinbestekua. (b). izenlaguna. Hain handia, hain aparta.  Tan grande, tan extraordinario. Mozkorrak galantak arrapau izan jittuat baiña ainbestekoik ez./ Banajakixan kalamidadia zana, baiña ainbestekua.../ Sekula etxuat ikusi ainbesteko jente mordoik. Kideko hauek gutxiago erabiltzen dira: onenbesteko, orrenbesteko. Ik. áinbeste, onénbeste, orrénbeste. 3. áinbesteko bat. (c). zenbatzailea. Kopuru jakin bat (dirua, jeneralean).   Una cantidad determinada (dinero, generalmente). Saltzen daben kotxe bakoitzeko ainbesteko bat emoten dotse./ Berak ainbesteko bat irabaziko dau ta beste guztia nausixandako izango da. Beharbada hitz honen kalkotik datorke sarri entzuten den esaldia: Guk tantora eitten juau lan, irabazietatik hainbesteko bat dela berentzat, alegia. Beste hauek ere erabiltzen dira, nahiz eta gutxiago: onenbesteko bat, orrenbesteko bat. Ik. áinbeste, tántora lan eiñ.
áinbesteraiño. (b). Hasta tanto. Ezizu esajerau, ezta ainbesteraiño eta. Gutxiago erabiltzen diren kidekoak: onenbesteraiño, orrenbesteraiño. Ik. áinbeste.
áinbesteraiñoko, áinbesteraiñokua. (b). izenlaguna. Hain handia, zatarra, polita... (edozer).   Para tanto. Eneban uste kaltiak ainbesteraiñokuak izango zienik./ Zetarako etaraittuzu ainbesteraiñoko zaratak? Gutxiago erabiltzen diren kidekoak: onenbesteraiñoko, orrenbesteraiñoko. Ik. áinbeste.
áinbesterako. (b). zenbatzailea. Para tanto. Ez ari asarretu, eztok ainbesterako ta./ —Bi illabeterako noia bakaziñotara. —Ainbesterako? Gutxiago erabiltzen diren kidekoak: onenbesterako, orrenbesterako. Ik. áinbeste.
áinbestian be. (b). adberbioa. Hainbestean ere. Pasablemente, no mal del todo. Ik ipuin asko, baiña ainbestian be bizi aiz./ Gure taillerrian oinddio ainbestian be bagabitz. Gutxiago erabiltzen diren kidekoak: onenbestian be, orrenbestian be. Ik. áinbeste.
áinddu. aditza. 1. ainddu. (a). du aditza. Agindu.   Mandar, ordenar. Zeiñek aintzen dau Españan? 2. ainddu. (b). du aditza. Agindu. Egingo duela esan.   Prometer. Aprobatzen bazeban, bizikletia erosiko notsala ainddu notsan./ Zapateruak biarko eindda eukiko zittuala ainddu zostan. Ik. berbía emon. 3. ainddu. (c). dio aditza. Indarrez gauzaki astun bat mugitu.   Forzar, hacer fuerza. Zuek ainddu ortikaldetik./ Palankia sartu ta ainddu bekaldetik. Harri handi bat mugitzerakoan, ate bat forzatzerakoan eta horrelakoetan erabilia.
aingera. Ik. aingíra.
aingéru. 1. aingeru, aingerúa. (a). izena. Angel. aingérutxua emon. (c). esapidea. Zintzo itxura izan. Aingerutxua emoten dau baiña elementu edarra da. 2. aingeru, aingerúa. (d). izena. Ume-umetan hiltzen dena. Ik. aingéru kanpáe.
aingéru kanpáe, aingéru kanpáia. (b). izena. AINGÉRU KANPAI. Haur bat hiltzen denean jotzen den kanpaia.   Repique de niño muerto. "Kanpaikada txiki eta ariñagua izaten zan, errepikia esaten jakona. Umia hiltzen zanian 'aingerua hil da' esaten zan." (SB Eibetno). Ik. aingeru.
aingéru guardáko, aingéru guardakúa. (a). izena. El Angel de la Guarda. Lengo umiak bakoitzak bere aingeru guardakua izateban.
aingeru loria
© Jaione Isazelaia
aingéru lóra, aingéru loría. (d). izena. . Calendula arvensis.. Hilerri-lilia.   Maravilla silvestre. Pare bat arrabete luzeko belarra, petalodun lore zuri txikiak dituena. Inguru hauetan begiko mina kentzeko erabili izan da. Calendula arvensis.
Aingeruzar. Ik. Angiozar.
aingíra, aingiría. (b). izena. AINGERA, ANGIRA. Anguila. aingiría baiño labánaua. (c). esapidea. Más resbaladizo que una anguila. Kontuz eldu egur onei, aingiria baiño labanauak dare ta. angira zinbrixo, angira zinbrixua. (Eibar) Aingira kumea, angula baino handiagoa. Goiz guztia uretan emonda, angira-zinbrixu bat besterik ez dogu atara. (Etxba Eib).
áinka eiñ. (a). dio aditza. Haginka egin.   Morder. Txakurrak ainka ein zotsan neskatilliai. Ik. eldu.
ainkára, ainkaría. (a). izena. Mordedura, mordisco. Astuan ainkaria oso peligrosua izaten da./ Ainkara bat artukotsut zure sagarretik. Ik. kauskára.
aintxíñan. (a). adberbioa. Aspaldi.   Hace mucho. Aintxiñan etzeuan oin beste auto. Ik. antigual, aspaldi, aspaldittik. aintxiñáko, aintxiñakúa. (a). izenlaguna. Aspaldikoa. Aintxiñako kontuak kontatzen egon ga. Ik. aspaldíko. aintxiñátik. (a). adberbioa. Aspalditik. Aintxiñatik dakit nik ori. Ik. antigual, aspaldi, aspaldittik. Ik. antiguál, aspáldi, aspaldittik.