Hiztegia
salutadore, salutadoria. (d). izena. (Oñati) "Salútadore bat: séptimo hijo varón sin que le preceda hermana ni aborto. Lleva una cruz en la lengua y tiene la virtud contra los perros rabiosos y otros males." (Izag Oñ).
sáma, samía. (b). izena. (Ubera) Lepoa. Cuello. Geldik ezpaago samia moztukostat./ Samatik eldu jostan txorimalo arek. Ik. lépo.
1. sámar. 1. samar, samárra. (c). izena. Brizna de polvo, etc., que se ha introducido en el ojo. Begixan samarra sartu jat eta ia etaratzen dostazun. Ik. gandu. 2. samar, samárra. (c). izena. Behien edo idien bekokian, uhalak minik eman ez diezaien, uztartzeko orduan ezartzen de larruzko pieza zabala. Pieza de cuero blando que se coloca en la frente del ganado uncido para evitar rozaduras. Ekarri samarrak beixak uztartzeko.
2. samar. XAMAR. XAMAR ere entzun daiteke, baina gutxiago.
1. samar. (a). graduatzailea. Bastante. Berandu samar aillegau giñan./ Arro samar dabill aspaldixan.
2. samar, samárra. (a). graduatzailea. Bastante. Mutill ori inuzente samarra da./ Konplikau samarra da maionesa ona eittia.
samartu. (b). da-du aditza. Aditzaren ekintza areagotuxea dagoela adierazten duen hitza. Onezkero akabau samartuko zeben./ Arro samartuta abill.
sámur. 1. samur. (b). adberbioa. Erraz. Fácil. Samur irabazi zostan. Sin. errez. samurréra. (c). adberbioa. Agian aukeraketa istribilua oroituz. Emen lanak samurrera eindda dare, kuidao asko barik.
Inoiz "lanak 'a la samurréra' eiñ " ere entzun ohi da, erdal doinuaz. Agian aukeraketa istribilua oroituz. Sin. errezéra. Ik. aukerátu. 2. samúrra. (b). adjektiboa. Erraza. Fácil. Samurra da txikixak jotia./ Ezta ori lan samurra.
Sin. errez. 3. samúrra. (c). adjektiboa. Tierno, -a, tratándose sobre todo de carne. Oso samurra dago txuleta au. Ant. záill.
samúrtu. (c). da-du aditza. Erraz bihurtu, erraztu. Hacerse fácil, facilitar. Esaten dabe karneteko esamiña samurtu ein ddala aspaldixan. Sin. erréztu. Ant. zailddu. nekéztu. (c). da-du aditza. Nekeza bihurtu, zaildu. Volverse difícil, dificultar. Nekeztu ein da lana billatzia./ Beltza izatiak nekeztu zotsan bizimodua. Sin. zailddu. Ant. erréztu, samúrtu.
San Esteban eguna. Abenduak 26, Berrixotako jaiak (Elgeta eta Elorrio artean).
Natibittate, ase ta bete, San Estebantxe, berriz be len letxe. (c). esaera. San Esteban hurrengo eguna da, abenduaren 26a: Gabonak pasatutakoan berriz ere eskasidadea.
San Estebantxe. izen propioa. Natibittate, ase ta bete, San Estebantxe, berriz be len letxe. (c). esaera. San Esteban hurrengo eguna da, abenduaren 26a: Gabonak pasatutakoan berriz ere eskasidadea.
2. San Juan, San Juanak. izena. Ekainak 24, Eibarko eta Arrasateko jaiak, besteak beste. San Juan, San Juan, nekez etorri eta bizkor juan. esaera. (SM Zirik). Gauza onak (kasu honetan jaiak) gutxi irauten dutela.
san juán lora, san juán loria. (d). izena. . Zanahoria silvestre. San Juan-sortan ipini ohi zen lora hau. Ik. zartáiñ-ipúrdi.
san juan sagar, san juan sagarra. (b). izena. Uda hasieran heltzen den sagar estimatua. Manzana de San Juan. Gozuak die san juan sagarrak garratz ikutu orrekin.
san juan sorta, san juan sortia. (c). izena. San Juan egunez neskatilek eskuan auzoko elizara eramaten duten lore-sorta dotorea. San Juan egunian San Juanera joaten zien neskatillak lora-sortiakin; San juan sortia. Akordatzen naiz Justiñak zelako soiñoko politta eruaten zeban, paparrian erroseta dotoriakin. Klem.
san juan sortia izen. esapidea. "Neska politarengatik esaten da. A ze san Juan sortia!" . (Lar Antz).
San Juán su, San Juán suak. (a). izena. San Juan bezpera gauean (ekainak 23) egiten den sua. Fogata de San Juan. Urtero eitten die gurian san Juan suak. Zera kantatzen zen: San Juan San Juan berde, subiak eta zapuak erre, artuak eta garixak gorde, biba san Juan berde!
San Juan. 1. San Juan. toponimoa. Bergara eta Ubera artean dagoen auzoa. 2. San Juan, San Juanak. izena. Ekainak 24, Eibarko eta Arrasateko jaiak, besteak beste. San Juan, San Juan, nekez etorri eta bizkor juan. esaera. (SM Zirik). Gauza onak (kasu honetan jaiak) gutxi irauten dutela.
san juán lora, san juán loria. (d). izena. . Zanahoria silvestre. San Juan-sortan ipini ohi zen lora hau. Ik. zartáiñ-ipúrdi.
san juan sagar, san juan sagarra. (b). izena. Uda hasieran heltzen den sagar estimatua. Manzana de San Juan. Gozuak die san juan sagarrak garratz ikutu orrekin.
san juan sorta, san juan sortia. (c). izena. San Juan egunez neskatilek eskuan auzoko elizara eramaten duten lore-sorta dotorea. San Juan egunian San Juanera joaten zien neskatillak lora-sortiakin; San juan sortia. Akordatzen naiz Justiñak zelako soiñoko politta eruaten zeban, paparrian erroseta dotoriakin. Klem.
san juan sortia izen. esapidea. "Neska politarengatik esaten da. A ze san Juan sortia!" . (Lar Antz).
San Juán su, San Juán suak. (a). izena. San Juan bezpera gauean (ekainak 23) egiten den sua. Fogata de San Juan. Urtero eitten die gurian san Juan suak. Zera kantatzen zen: San Juan San Juan berde, subiak eta zapuak erre, artuak eta garixak gorde, biba san Juan berde!
Sanantonábat. (b). toponimoa. San Anton abata. Urtarrilak 17. Bergarako ermita eta auzo ezaguna. Sanantonabat egunian aintxintxika karreria egoten da urtero./ Guazen Sanantonabatéra. Bitxia bada ere, hitz bakar bat bezala ahoskatu ohi da normalean.
Sán Berde etorriko da. (d). esapidea. Umeei beldurra sartzeko zera esan ohi zen:. Jaizu jan, bestela san Berde etorriko da eta. Ez dakigu zein demontre den san Berde hori.
San Bizente. izen propioa. San Bizente otza, neguan biotza. (c). esaera. San Bizente eguna (urtarrilak 22). Parteittiko jaiak.