Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
txáldan
txanget
txáldan, txaldána. (d). adjektiboa. Txepela, ganorabako samarra.   Insustancial. Persona inseguru ero txepel samarra danian. Ik. txákal.
txalíll, txalílla. (c). izena. Txahal hila.   Feto de ternero abortado. txalílla bota. (c). aditza. Abortar una vaca. Don.
txalin. Ik. txóliñ.
txál-íxko, txál-íxkua. (c). izena. Txahal-idiskoa. Urbete bat arterakoa.   Novillo, ternero de hasta un año. Bigantxia txikixaua, ta aundixauai esate jako biaia. Porrejenplo txal txiki bat bigantxia ero txal-ixkua da. Don. Gero ixko, soilik. Ik. bigántxa, íxko.
txálma, txálmak. (d). izena. Asto-txalma. Astoari edo zaldiari ganajatekotarako bizkarrean jartzen zaion egurrezko garraiagailua. Onek txalmak dia, ganajatekotarako ta. Don. Asto-banastak saskiak dira eta hauek, berriz, egur makilazkoak eta bitarte zabalekoak. Sin. astó-sílla, ángailla.
txálo, txálua. (a). izena. Aplauso. Ik. bélarri. Txalo pin txalo, txalo ta txalo, katutxuá mizpillán gáiñian dago. (a). esaera. Haur kanta. Txalo pin txalo, txalo ta txalo, katutxuá mizpillán gáiñian dago.. txáluak jo. (a). aditza. TXALO EIÑ. Aplaudir. Karreristak agertzen dienian jo txaluak./ Txalo ein zotsen Monzoni kalian pasatzerakuan.
txaltxak
© Jaione Isazelaia
txáltxa, txaltxía. (b). izena. . TXALTXAPERRETXÍKU. cantharellus cibarius.. Perretxiku txiki guztiz horia, polita, saltsei botatzeko edo eta beste batzuekin nahasi tortillan jateko erabiltzen dena. Rebozuelo.
txáltxiki, txáltxikixa. (b). izena. Ternerito, ternero lechal. Guazen basarrira txaltxikixa ikustera.
txálupa, txálupia. (a). izena. Lancha, chalupa. Txalupan ibili giñan Ondarruan.
txámarra, txámarria. (a). izena. Zamarra, chaquetón. Gure gazte denboran,, gurean behintzat, ez zen hitza erabiltzen. JAKE edo TXAKETA esaten genuen
txanbolin-txistu, tanbolinttero. Ik. danbólin-txístu, danbolintxéro.
txánboliñ. 1. Txánbolin. (c). izen propioa. Tamborilero. Se usa como apodo a los de la profesión. Bitorixan bizi da Antzuelako Txanboliñ. 2. txanbolin. Ik. danbolíñ.
txánbra, txánbria. (d). izena. "Chambra. Vestidura interior, no ajustada, de mujer o de niño, que cubre la parte superior del cuerpo." (M. Moliner). Gero agiñik pez, buruko emendaixa jantzitta, erropa luze-luze gona aundi batzuk, beste... txanbria esate jakon, beste amantal aundi bat. Mertz./ Guk erabiltzen giñuzen ba, txanbra zurixak ero. JJp.
txánda, txándia. (a). izena. Turno, vez. Artu dot medikuandako txandia. txándaka. Alternándose, por turnos. Anai-arrebak txandaka zaintzen dabe ama.
txándaka. (a). Alternándose, por turnos. Anai-arrebak txandaka zaintzen dabe ama.
txándaka. Alternándose, por turnos. Anai-arrebak txandaka zaintzen dabe ama.
txandapása eiñ. (c). esapidea. Txandan norbaitek norbaiti aurrea hartu edo norbere txanda galdu.   Adelantarse en una cola o perder la vez en la misma. Aldamenera begira nagola txandapasa ein ddoste./ Amarretarako ezpaza presentazen txandapasa eingotsue./ Medikuana joan bia neban, baiña txandapasa ein dot; urrenguan joango naiz.
txándorrika. (d). adberbioa. TXINDURRIKA, TXINDURRIZKA, TXINTXURRIZKA. Hanka bakarka harri bati kuadroz kuadro bultza egitean datzan antzinako neska jolasa.   Juego de niñas consistente en empujar de cuadro en cuadro una piedra a la pata coja. Txandorrika ero txindurrika, ola kuadro batzuk itte zittuan, una-dos-tres, eta gero bi alde banatan, da ankiakin, arraian eztailla geratu, arritxo bat erabiltze zuan, arraia ikutze zebanak galdu itte zeban da. Gure gazte-denporan ume danak itte juen. Klem. TXANDORRIKA IBILI. Klem.k dionez txínbili! esaten zen jolasa hasterakoan eta txónbolo! onez burutzen zenean. Sin. zelamiñetan (Os.).
txángal, txangála. (d). izena. Pertsonez, maxkala, indargea.   Se dice de las personas débiles, sin energía. Ondo txangala dago ba Beketxeko Maria be. "Gangal" zentzuan ere agian entzun daiteke. Ik. gángal.
txangáldu. (d). da aditza. Pertsona maxkaldu, indargetu, gaixoagatik, adinagatik edo edozergatik.   Debilitarse, perder la energía una persona. Gaixua pasau zebanetik ziero txangalduta dago.