Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
zétan
ziárrari
zétan. 1. zetan. (a). adberbioa. Zertan.   En qué. Zetan zabitz?/ Zetan geratu zan gauzia? zétan ero ártan. (b). esapidea. ZETAN ARTAN. Zerbaitetan. Denporia pasau biarra daukau zetan ero artan. zetátik ero artátik. (c). (adierazkorra.) Zerbaitetik. Zetatik ero artatik bizi biakou. 2. zetan. (c). Zergatik.   Por qué. Eurixa asi dabenian zetan etzate etxera etorri?/ Etzeukan orregatik zetan asarretuik. Adinekoek erabilia. Ik. zetáko, zegaittik.
zetaráko. (a). adberbioa. Zertarako.   Para qué. Zetarako da traste au? Askotan ZETAKO esan ohi da ZETARAKOren ordez.Zetako dozu pote au?
zeterixa, zeterixia. izena. (Eibar) "Umeteria, haur talde handia. Erriko zeterixa guztia batu zan komedixara. Etim.: "xeheteria", ziurrenik. Sin. umeteríxa.
zéto-zéto. (d). adberbioa. Zehatz-mehatz.   Exacto, con exactitud. Arek ekixen zeto-zeto-zeto, ekixen orrek, e. Orrek danak ekixen. Hil. ZETO soilik ere bai. Nik sasoi baten e, kantapapela gaur erosi plazan da illebete orduko dana, jota zeto, buruz. Hil. Ez diogu besteri entzun. Etim.: "ziezto" (zehazto, zehazki) ala gaztelerazko "exacto"? Ik. ziezto.
zeu. (a). izenordaina. ZUren intentsiboa. Nai bozu zeuk eizu./ Ori zuk zeuk ein biarrekua da.
zeuek. (a). izenordaina. ZUEKen intentsiboa. Zeuek jakingozue zetan zabizten./ Ori zuek zeuek ikusi biozue.
zeuengandu. Ik. beregándu.
zeure. (a). izenlaguna. ZUREren intentsiboa.
zeuregandu. Ik. beregándu.
zézen, zezéna. (a). izena. Toro. Ik. zézentxo.
zezéndu. (c). aditza. Idiskotu, zezenak bihaea estali. "Zezenduta dao: está cubierta por el toro." (Izag Oñ). Sin. ixkotu.
zezén-pláza, zezén-plázia. (b). izena. Plaza de toros. Sin. korrída-pláza.
zezen-súzko, zezen-suzkúa. (c). izena. Suzko zezena.   Toro de fuego. Zezen-suzkuakin billurtu da. Sin. súzko-zézen.
zézentxo, zézentxua. (c). izena. Zezen txikia, jaietan eta jareiten dena. Gero egon zien zezentxuak pe bai; zezenak, aixkora-jokua, arri-jasotziak... Hil. zezentxo bat einda egon. (b). esapidea. Oso indartsu egon gazte bat. Zezentxo bat eindda dago zuen Mikel.
zezíña, zeziñía. (c). izena. Gatza emandako haragia; hemen ardiarena ia bakarrik.   Cecina, carne salada. Aintxiñan, besteik etxeuan da, makiña bat zeziña jandakuak gaittuk, ez gozo-gozua dalako baiña.
zíar. 1. ziar. (a). posposizioa. Zehar. Zeharkatzen den lekua zehatz markatzen denean: NUNDIK ZIAR. Barrenkaletik ziar pasau die korredoriak. Bestela NUN ZIAR. Kalian ziar ibilliko da aura. Denbora ere bai. Zenbat txikito eraten ete dau egunian ziar. órtik zíar. 1. ortik ziar. (b). adberbioa. Hortik zehar.   Por ahí. Ortik ziar juaten da Elusura. 2. ortik ziar. (b). Nonbait, auskalo non, edonon. Andra koittaua etxian da bera berriz jaun ortik ziar. Kanpolarrosa majua don ori./ Joan ari ortik ziar! 2. ziar, ziarra. izena. Zeharra, mendi magala, aldapan dagoen paraje luze eta zabala. Azkonabittako ziar baten dauke munteixa. Leku-izenetan batez ere: Arantzeta-ziarra, Isusi-ziarra, Larrabil-ziarra (Elgetako toponimoak). 3. ziar, ziarra. izena. (Antzuola) "Jipoia. Ta gero obatu jaue orri, sorgiñorri, ta emon jaue ziarra." (Lar Antz).
ziar-begiratu, ziar-begiratúa. (d). izena. Zeharka egindako begiratua. Ziar-begiratu bat bota jostak dardaraz jartzeko modukua. Ik. begirákuna, -e.
ziarbide, ziarbidia. (c). izena. (Oñati) "Camino que sube en zig-zag" (Izag Oñ).
ziár-étzinka. (d). adberbioa. Zehar-etzanka.   Apoyado Ziarretzinka orri; ola baztarren baten kontra, arbolian kontra baldin badago: “ziarretzinka jarritta euzki-epela artzen majo dago ori”. Don. ziár-étzinka jarri. Apoiatu.
zíarka. 1. ziarka. (c). adberbioa. Zeharka, zeharretara.   De lado, de través, ladeando, en zig-zag. Ziarka-ziarka eruan giñuan kutxia tatarras./ Zuzenian jatxi biarrian ziarka jetxi giñuan aldapia. Sin. trábesetara, zíarretara. 2. ziarka. (b). adberbioa. Zeharka, ez modu zuzenean. Irudizkoetan, batik bat. Eztau garbi esan baiña ziarka bai./ Kontuz orrekin ziarka begiratzen dau ta.