Hiztegia
zepa. 1. zepa, zépia. (c). izena. Metalak galdatzerakoan ateratzen duen zaborra. Escoria. Or eote zuan zepia, ta pillia inddakuan ba fuera bide ezkiñan batera. Jen. Sin. eskárbill. 2. zepa. (d). adjektiboa. "Gozotasunik gabea (lurra), lur harroa ez dena, aitzurrean itsatsita geratzen dena, labrantzarako txarra.
Zer nai dozue lur zepa onetan artzia?" (Lar Antz).
zepa-zepa. (d). adberbioa. XEPA-XEPA. Trinkotuta. Apelmazado. Arro-arro, libre-libria, luzia ta arrua. Batzuk eoten dia xepa-xepa, arek soltau ezindakuak izate zien; arrua biar izate zan, ta illia komeni zan ola luzia. Pedro. Artileari buruz dihardu. Ik. tringótu, zepátu.
zepátu. (d). da aditza. Lurra tringotu. Apelmazarse la tierra. Buztin-lurra ero zepatu; zatartzia lurra. Tringotu esan izan da emen geixao baiña. Klem. Ia galdua. Sin. tringótu. Ik. zepa-zepa.
zepatz. ZAPATZ. 1. zepatz, zepatza. estepan. (d). izena. Txirbia, berez sortutako zuhaitz-landarea. Txirpixa esaten dotse orri, pao-zepatza eo, aitz zepatza; zepakua da, osea ke txarakua, berez etorrittakua. Juantxo. "Aritz-zapatzak: robles chaparros." (Izag Antz). Ik. txirbi. 2. zepatz, zepatza. estepan. izena. (Oñati) "La lana apretada formando como pelotillas." (Izag Antz).
zepéliñ, zepelíña. (c). izena. (lagunartekoa.) Mozkorra. Borrachera. Kriston zepeliña arrapau giñuan atzo. SXX. mende hasierako aire-ontzi famatuaren ohoretan.
XX. mende hasierako aire-ontzi famatuari ohore egiten dion berba Sin. atal, atxur, melokotóe, -i.
zépillo. 1. zépillo, zépillua. (a). izena. Cepillo en general.
2. zépillo, zépillua. (c). izena. Cepillo de carpintero. Sin. arótz-zépillu.
zéra. (a). izenordaina. Palabra que se usa en sustitución de una que no nos viene a la memoria; tambien cuando queremos hacer una enumeración. Erosidazu zera, zigarro pakete bat./ Zera esan dosta: oian egoteko ta pastilla onek artzeko.
bai zera!. (b). interjekzioa. Qué va! Ori politta dala? Bai zera! Pentsau eingo jak.
ez zera. (b). esapidea. Besteak esandako ezezko esaldiari aurka egiten hasteko esapidea. Eztaukala dirurik? Ez zera. Nun jauzkak pa terrenuekin etaratako milloiak?
zeréko zéra. (c). esapidea. Erdi brometan, izena ebitatuz baina sujerituz, erabiltzen da. Zereko zerak esan jostak juateko zereko zerera eta preguntatzeko zereko zerai ia nun laga zeban zereko zera./ Zereko zerian emun jotsan laztana. Ik. zértu.
zerbáitt. (c). izenordaina. Zer edo zer. Algo, alguna cosa. Zerbaitt ikusten bozu, erosi.
Gutxi erabilia. Sin. zéozer.
zerbáitti edo norbáitti deboziñóik ízan ez. (c). esapidea. Ez gustatu. Orrek lanai eztotsa bape deboziñoik./ Nazionalistia izan arren Arzallusi eztotsa bape deboziñoik.
zer dala ta. (b). juntagailua. (adierazkorra.) ZE DALA TA. Zergatik. Por qué, a santo de qué. Ze dala ta pagau biot multia kulpia beria bada.
ZE DALA TA esan ohi da, batik bat.
zérden, zerdéna. (d). adjektiboa. ZARDEN (OÑ., ANTZ.). Lerdena, liraina. Esbelto/a y hermoso/a. "Derecho, bien formado, esbelto." (Izag Oñ). Zerdena, aundixa ta edarra danian, zerdena. Klem.
Ia galdua. Ik. lerden. liráiñ, liráiña. (c). adjektiboa. Esbelto, -a. Iru umen ama izan arren oso liraiña dago.
zerégiñ, zeregíña. (b). izena. Quehacer, tarea, ocupación. Beste zeregiñik ezpadago joan eingo ga./ Arek pe bere zeregiñak eukikoittu ta laga daixogun bakian.
zéren, zeréna. (c). izena. Zuraren sitsa. Carcoma, polilla de la madera. Ilberan botatako egurrai nekez eitte jako zerena./ Zerena; egaran eulixan mooko zer bat faten da. Da zulo txiki-txikixa eitten dau. Martin./ Altza da egur bat egunero dabillen gauza baten oso resultau ona dauka, baiña geldi laatzen bozu, pipixak, zeenak seiduan jaten dau. Martin. Sin. pipi. Ik. síts. zerénak jan. (d). aditza. Carcomer.
Zerenak janda dare etxeko mueble guztiak. zerénak jo. (d). aditza. Atacar la carcoma. Zerenak joten asitta dare Seminaixoko abiak.
zeréndu. (d). da aditza. Zerenak jan. Carcomer la madera. Ataiko kutxia zerentzen asitta dao. Fran.k hezurrei buruz ere badarabil, umorez.Jausi nitzanian, jentiak esaten daben moduan desgastiakin azurrak zerenduta egoten diela; nik an artu naban zartariakin e, zerenduta egon balitza auts eiñ eingo zan. Ik. sistu, sitsak jan, zerénak jan, zerénak jo, síts.
zerésan, zeresána. (c). izena. Hizpidea. Tema del que hablar, motivo de habladuría. Txibatua zala ta etzala, makiña bat zeresan emun zeban beintzet. Lana esandako egunerako entregatzen bou, eztauke zer esanik. ZERESANA EMON, batik bat. "Zer esan" ere bai, horrelakoetan: Lana esandako egunerako entregatzen bou, eztauke zer esanik. Ik. berbakízun.
zergaldu, zergaldúa. (b). izena. ZEGALDU. Zer galdua. Nada o algo que perder. Nik ortan eztaukat zegalduik./ Zegaldua daukana mobidu deilla.
ZEGALDU esan ohi da gehiago.
zerikúsi. 1. zerikusi, zerikusíxa. (b). izena. Influencia, dependencia, relación. Kosta alderako zerikusi aundixa dauka egualdi onak./ Nik eneban zerikusirik euki asunto aretan./ Gaur detenidu dabenak eztauka ETAkin zerikusirik.
2. zerikusi, zerikusíxa. (b). izena. Ikusteko moduko gauza(k). Cosa(s) que merecen verse. Gure errixan eztago zerikusi aundirik, ostera Bilbon beti izaten da zerikusixa.