Hiztegia
txilípurdi, txilípurdixa. (d). izena. TXATXILIPURDI, TXITXILIPURDI, ITXILIPURDI. (LEIN.). Burua lurrean jarrita emandako buelta. Gola sartzen daben bakoitzian txilipurdixa Sin. buerda. txilípurdika. (c). adberbioa. TXATXILIPURDIKA, TXITXILIPURDIKA, ITXILIPURDIKA. (LEIN.). Dando vueltas con la cabeza apoyada en el suelo. Makiña bat txilipurdika eitten giñuan ganauzaiñian./ Arantzan trabau eta txilipurdika jausi zuan mugan bera. Ik. txirrínboletaka.
txilíxo, txilixúa. (a). izena. Chillido, grito agudo. Egundoko txilixuak etara zittuan poltsia arrapau zotsenian.
txilíxoka. (a). adberbioa. Chillando. Klasian sartu naizenian txilixoka baten zebitzen danak.
Ik. karráxika.
txíma, txímak. (b). izena. (adierazkorra.) Ileak. Cabellera, generalmente cuando ésta esta revuelta o mal compuesta. Greñas. Jesus, neska orrek daroia tximak.
tximáluze, tximáluzia. (c). adjektiboa. (adierazkorra.) Ileluzea. Melenudo, -a, greñudo, -a. Mutill tximaluze batekin zebillen. Kutsu peioratiboa du. Ik. tximoso, -a.
tximínixa, tximínixia. (a). izena. Chimenea. Orrek, ganorabako orrek, Altos Hornosko tximinixa puntatik botata be eleukek abixadaik artuko (esaera-txistea). Ik. suetxe.
tximíño, tximiñúa. (a). izena. Mono.
. tximiñuának eiñ. (c). esapidea. TXIMIÑÚA BÉZELAXE IBILLI. Esfortzu edo ahalegin handia egin. Tximiñuanak eitten ibilli tta azkenian ezetarako bez./ Elusura Otabetan. Joliin, lelengo ibilli bedarra batzen tximiñua bezelaxe... da gero oiñez dinbili-danbala izardi batian Elusura erromeixara. Cel. (AA BergEus, 336. o.).
tximiñokeríxa, tximiñokerixía. (c). izena. Monería. Ibilli tximiñokerixetan arbola puntan da gero etorri azurrak koliakin pegatzera.
tximísta, tximistía. (d). izena. Oineztua. Relámpago. Gure denporan oiñeztu eta oiñeztarri entzun izan dira ia bakarrik, baina lehengo zaharrek tximista eta tximistarri ere esaten zituzten. Bada familia bat San Juanen "Tximistía" ezizena duena. Sin. oiñéztu, tximísta. tximistian pare. (c). esapidea. ETXANDO TXIMISTAS. Abiada bizian. Berriz be, bestaldia artu nebanian, etxando tximistas jarraitu najuan arru batetik bera. (SM Ezten)
tximoso, -a, tximosua, -ía. (b). adjektiboa. Tximaluzea. Greñudo, -a. Aspaldixan tximoso bat eindda zare. Ik. tximáluze.
txímutx txákur, txímutx txakúrra. (d). izena. Cierta raza de perro muy común hasta hace poco, muy vivaz y de pequeño tamaño. Tximutx txakurrakin kazan eitte zeban askok.
txinbili-txonbolo. onomatopeia. "Umea altzoan hartu edo seaskan umeari lo eragiteko alde batera eta bestera egiten den mugimendua. Gehienek su aurrean egiten zuten. Tiok su aurrian artu eta txinbili-txonbolo eraitte zoskun umore oneko zeuanian." (Lar Antz) Sin. zinbili-zanbulu. txinbili-txonbolua. (d). Antzinako lo-kanta baten hasiera: Txinbili-txonbolua enok ni zorua, sardiña burua baiño obe dok oillua. Klem.
Musika aldatuz errepikatu ohi zan. Ik. txándorrika.
txínbo, txínbua. (c). izena. (Eibar) "Txinbo berbia ixa edozein txori txikintzat erabiltzen dogu Eibarren. " (Sarasua).
Eibarren esaten da, batik bat. Ondoren datoz txinbo mota batzuk.
bigotedun txinbo, bigotedun txinbua. muscicapa striata. Papamoscas. errekako txinbo, errekako txinbua. izena. cettia cetti. Ruiseñor bastardo. (Saras Hegaz).
Ik. pikutxóri, sasitxori. txinbo burubaltz, txinbo burubaltza. izena. atricapilla sylvia. Curruca capirotada. txinbo egozuri, txinbo egozurixa. izena. ficedula hypoleuca. txinbo karkar, txinbo karkarra. izena. saxicola torquata. Tarabilla.
txinbo ori, txinbo orixa. izena. sylvia borin. Curruca mosquitera.
txínbo txákur, txínbo txakúrra. (d). izena. Perro chimbero. Len, kazia ugari zanian, txinbo-txakurrak pe bai.
txindúrraski, txindúrraskixa. izena. Landare bat da. Ez dakigu zein baina txindurri bedarra izan daitekeela pentsatzen dugu Donatok eman digu izena. Etim.: txindurri+aski.