Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
takarkeríxa
támaiñuko
takarkeríxa, takarkerixía. (b). izena. Brusquedad. Kerten kuadrilla orrek takarkerixia besteik eztauka. Ik. zakarkeríxa.
takarrára, takarraría. (b). izena. (adierazkorra.) TAKARRADA. Dinbirri-danbarra.   Estruendo, ruido. Lope atzeko tontorrian erezen falanjiak, da Udelaxko Egomendiñ gorrixak, San Mielen gorrixak, da ango takarradia. Fran./ Osintxuarrak etortze zien Uberara takarraria darixola./ Bart demaseko takarrarak izan die (trumoi-otsak).
takarraran. (a). (Leintz) TAKARRAN. Lasterka. Bergaran ez da esaten, baina askok ezagutu bai. Mondragoetarrei, adar-soinuan, zera esan izan zaie. An, bajátozak mondráutarrak takárran. Ik. antxíntxika.
takártu. (c). da-du aditza. Takar bihurtu.
taka-taka. (a). adberbioa. (haur hizkera.) TTAKA-TTAKA, TIKI-TAKA, TAPA-TAPA. Oinez. (haur., batik bat). Taka-taka goiaz Uberara./ Ibai, zelako ondo ikasi dozun taka-taka. TAKA-TAKA IKASI, IBILLI, etab. Nagusiez ere bai inoiz. Artu bi marmintt, olaxe, mokor banatan, olaxe eskuekin, abarka baltzak, buruko paiñeluak olaxe, taka- ttaka- ttaka- ttaka, Osintxura. Hil.
takatan. izena. (haur hizkera.) (Eibar) TRAKATAN. Zaldia.
takatekua
© Gorka Ortega
takatéko, takatekúa. (b). izena. Golpe. Baloiai jo biarrian orkatillan emun jostan kriston takatekua. Ik. takára, zartára, zartatéko.
táket, takéta. (b). izena. Gurdiak alboetan zutik daramatzan makilak.   Estacas laterales del carro. Bi taket galdu jakun da gaixki ibili giñan burdi-garua kargatzeko. "Taketa" Bergarar zelebre eta estimatu bat izan zen, gauza guztiak nahi gabe aldrebes esaten zituena: I Martiñ, ardittara eu joango aiz ala neu geratuko nok etxian? Sin. burtáket. Ik. taketáda.
taketáda, taketadía. (c). izena. Irteera edo egintza zelebrea. "Taketa"k egiten zituenen estilokoa, alegia. Ik dauzkak taketadak ik./ Oinddio taketada aundixauak entzun bia jittuau. Ik. táket.
takían potían. (c). adberbioa. (lagunartekoa.) TAKIEN TAKIEN (LEIN.). Maiz, noiznahi.   A menudo. Takian potian joaten da Barzelonara./ Takian potian mozkortuta ikusten dot. Ik. puntúan beiñ, sarri, sarrittan.
táko. 1. táko, tákua. (c). izena. Pedazo, taco. Takua ipiñi jat mai ankiai, kojo zeuan da./ Txakurra or doia ogi takua auan dabela.
takua, jaboia
© Jaione Isazelaia
2. táko, tákua. (c). izena. Pastilla de jabón grande y rectangular. Illia garbitzeko takua dala onena esate eben./ Jaboi-takua artu ta igurtzi mantxiai. «Lagarto» eta «Chimbo» jaboiei esaten zitzaien. Sin. jabói-táko. 3. táko, tákua. (c). izena. Egutegi txiki eta potoloa, Arantzazukoa, adibidez.   Calendario de hojitas. Amandriak oinddio egunero leitzen dau takua./ Aurten eztou artu Arantzazuko takua. 4. táko, tákua. (d). izena. Antzinako papelezko tabako-kaxa karratua.   Caja cuadrada de tabaco de liar que fumaban nuestros abuelos. Zuen aittajunak takua erretze juan. Ik. tabákorri.
takóe, -i, takóia. (a). izena. Tacón.
takolo. adberbioa. (Aramaio) Nasai.   Holgado. Takolo raukatela, nasai (arropa oso nasai duelako). (Orm Aram).
takorri. Ik. tabákorri.
talaburni, talaburnixa. (c). izena. (Elosu) Talo-pala. Sin. taló-pála.
tálde, táldia. (c). izena. Grupo; de animales, mayormente. Talde baten e, ikustera juten danian bat, “joño, txarri-talde edarra; bat auxe dao erkiñaua. Don. Konposatuetan batik bat: artalde, aunztalde... Gutxi erabilia. Aspaldian berriro indartu da.
tálo. 1. tálo, tálua. (b). izena. Talo. Artiriñez eitten da talua. Ik. obíspo-tálo. talo-arpegíxa éuki. (c). esapidea. TALO-MOSÚA. Aurpegi borobila eta zabala euki. IRETARGI MOSUA ere bai. Ik. irétargi, zanpátorta. talua eta esnia. izena. "Postre en que se toman las tortas de maíz con leche azucarada. Armozue talue ta esnie, ta gabien be haxe." (SB Eibetno). 2. talo, tálua. (b). izena. (haur hizkera.) Mancha grande de barro en la ropa, hecha al caerse. Talo edarrakin etorri jaku mutikua. Haur hizkera, batik bat.
talobero. (c). izena. (Leintz) Bateko urrea, karta-jokoan.
taló-pála. 1. taló-pála, taló-pália. (c). izena. Taloa erretzeko pala. Gurian badie talo-pala zarrak. Sin. talaburni (Elos.). 2. taló-pála, taló-pália. (d). adjektiboa. Kokoloa, mozoloa.
támaiñu, -o, támaiñua. (a). izena. TAMAIÑA. Tamaño. Personian tamaiñuai etxako begiratu biar./ Banastatxuan tamaiñoko azaburuak dauzkagu./ Olaxe bueltan eraittekua, laubos bat zerekin, erdixen, da maratillia, lasaitzeko, da eraiñ da an batzen zan tamaiña ontaraiñoko matazia. JJp. Elosu aldean TAMAI támaiñua artu. (b). esapidea. Neurri egokia hartu. Eranai eta lanai tamaiñua artu bia jako./ Gero tamaiña artzen zanian euliana erun. JJp. támaiñuan. (b). adberbioa. Neurri egokian.   En su justa medida. Gradiatzeko arrautziakin gradiatzen dou: arrautza bi bota barrura, da uran gaiñera igotzen dabenian arrautziak, orduantxe gatza tamaiñuan. Enr./ Orri be lana tamaiñuan gustatzen jako (gutxi samar, alegia). támaiñutik fuérako, támaiñutik fuérakua. esapidea. (adierazkorra.) TÁMAIÑUTIK KÁNPOKO. Fuera de tamaño, excepcional. Txala jaukau tamaiñutik fuerakua./ Ointxe be bota dok gizurra tamaiñutik fuerakua.