Hiztegia
piñari-ongo. 1. piñari-ongo, piñari-ongua. (Eibar) boletus pinoptilus. Boleto de pino (SB Eibetno). 2. piñari-ongo, piñari-ongua. suilus luteus. Boleto viscoso, anillado (SB Eibetno). 3. piñari-ongo, piñari-ongua. suilus variegatus. "Boleto variegado." (SB Eibetno).
píñu, piñúa. izena. . Pino. Pinu klase asko dago, baina hemen daukagun ia bakarra pinus radiata delakoa da. piñú beltz, piñu beltza. (b). izena. . Pinus radiata.. Insinia, gure basoetako jaun eta jabea. Sin. ínsini. piñu maritimo, piñu-marítimua. izena. pinus pinaster. Pino marítimo. Suelorako Gineako zera sartzen dok, gaurko egunian dana Gineakua, bai. Len sartzen zan alarzia eta maitimua. Sebas. Pinu mota hau markerian ere erabiltzen ei zen. Pinu maritimoa Landetako pinua da, eta Oñati inguruan ere aurki dezakegu.
piñu norte, piñu nórtia. (c). izena. pinus nigra. Pino norte. Piñu nortia estranjeixakua, baiña ona zan suelorako. Sebas.
piñu puntabera, piñu puntaberia. izena. (Eibar) chamaecyparis lawsoniana. Ciprés de lawson. Sin. lauzírien. piñu zúri, piñu zuríxa. (d). izena. . larix decidua. Alerce. Bi baserri daoz Kostei tta Olakorta. Ixendakuak basarrixak, e; oiñ ia ixa jausten. Ustuta dare ogetaka urtietan. Piñu zurixa dago an, piñu zurixa urtebetekua, da antxe dakadaz oiñ antzuak. Enr.
Sin. álerze. piñú-álerze, -ia, piñu-alerzia. (d). izena. Alerce. Sin. álerze, piñu zúri.
piñú-káskara, piñú-káskaria. (c). izena. Piña. Piñu-kaskarak onak die sutarako. Sin. piñubúru, artabúru.
Piñu-momorro, piñu-momorrua. (c). esaera. PIÑU-KOKO. Procesionaria. Putia, piñu-momorua eta guardazibilla ez ei da sekula faltako. Esaera ez oso zaharra. Sin. infarnuko katu.
píñudi, píñudixa. (b). izena. PÍÑUI, PÍÑARI, PÍÑURI. Pinudia. Pinar. Orrek zien, gure Basoberrittik errekaraiño errilurrak, gero gure Basoberrittik —Gomozkortan piñurixok badare ba Txantxetaitzeraiño— onek pe erribasuak. Hil.
piñutári, piñutaríxa. (c). izena. Pinuak erosten dituen zerraria edo tratularia. El que compra pinos para transformarlos. Piñutarixak bi milla pezeta eskeiñi dosku metro kubikua. Pinu garraioan dabilen kamioidunari ere bai. Piñutarixak ibilli zien da bide guztia zisko ein zeben.
pío. (a). Hegazti txikien soinua. Onom. del piar. Or dabitz txitak pio ta pio. Sin. txío. pioka. estepan. (b). adberbioa. Piando. Pioka diardue txorikumak. Sin. txioka.
píontza, píontzia. (c). izena. Pioi lana. Peonaje. Ez genduan asko ikesi. Gero gure kasetara geixao ikesi genduan, zeatxik eze ofiziua ikestera joan, da betik piontzia, au biaok, ori ein biaok eta zea, au eta bestia. Sebas.
pípa. 1. pípa, pípia. (a). izena. Pipa de fumar.
pípia jo. (c). esapidea. Adarra jo. Nik joko jotxenet onei pipia. Ortuan eingo jone erok nai bajone lana. Eli./ Arek jo jostak neri pipia! Esklamazio gisa, batik bat.
pipian pare. (c). esapidea. Primeran. Pipian pare bizi aiz eta oinddio kejau.
2. pípa, pípia. (c). izena. Ogi mehe, xigortu eta luzea. Pipa de pan.
3. pípa, pípia. (d). izena. Dolareko upel handia, fijoa, zuku guztiak batera hartzen dituena. Pipia esaten gontsan; pipian forman eindda, geldik, fijo egoten da; ta gero andik, an naastu eta barriketara partidu. Iru estualdi ero lau emon, len esan douna, lelengo estutua ta bigarrena ta dana pipa batera artu. An ikara bat eraiñ, berdiña urten daixen. Don. Ontzi honi upel ere bai. Ik. úpel.
pípar, pipárra. (a). izena. . capsicum sp. Pimiento. Ik. pipar-txorixéro, piparmiñ, pipárraundi. lapikotxo gorri-gorri, bera bete zorri. (a). esaera. Piperraren igarkizuna. "Lapikotxo gorri-gorri, bera bete zorri: pucherito rojo, todo lleno de piojos (acertijo del pimiento)." (Izag Oñ). pípar eiñ. (d). du esapidea. Hacer novillos. Antzuolan erabiltzen da, eta Bergaran ere bai lehenago. Gure denboran TXARRITTAN EI piparra baiño gorrixago jarri. esapidea. Gorri-gorri jarri. Ruborizarse. Piparra baiño gorrixago jarri da neskiak eskua emun dotsanian.
piparra baiño gorrixagua. (b). esapidea. Oso gorria.
piparra baiño zittalaua. esapidea. Oso zitala.
2. piparrik pez. (b). esapidea. Batere ez. Ari etxako piparrik pe inporta bestiak ze pentsatzen daben.
