Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
orrigártu
ortu-gáuza
orrigártu. (d). da aditza. Landareari orriak igartu.   Marchitarse las hojas. Urik enotsan eiñ bai, tta orrigartu ein jatan jeraniua. Klem.
orrikaria
© Jaione Isazelaia
orrikaria
© Jaione Isazelaia
orríkara, orríkaria. (c). izena. . populus tremula. Lertxuna.   Alamo temblón. Errekondoetan, sakonunetan, eta oro har lur freskoetan irteten den zuhaitz ez oso handia, haize kixi bat irten orduko firfirka hasten dena.
orrítsu, orritsúa. (b). adjektiboa. Orri askokoa.   De mucha hoja. Oso orritsua izaten da tilua.
orríttu. (c). da aditza. Zuhaitzak orri berriz jantzi.   Echar nueva hoja los árboles. Iges febreruan arbolak orrittuta eren./ Ikusikozu sagarrak orrittuta gero izotza eitten badau.
órritza, órritzia. (c). izena. Follaje. Sin. óstrotza.
orrixa eiñ. esapidea. Zuhaitz adarrei hostoa kendu abereei jaten emateko. Sin. itxúndu.
orroe. Ik. orrúa.
orróillo, orroillúa. (d). izena. Hala deitzen zitzaion neguan ardiei ematen zitzaien orri lehorrari; udan, adar eta guzti -lizar-adarra, gehienbat- etxeratzen zen, sortak egin eta artxaran gordetzen zen. Neguan itxundu (orriak kendu) egiten zen eta orroillua ardiei eman.   Hoja seca que se daba en invierno a las ovejas; se cortaba y guardaba en verano con rama. Udan ebagi, sikatu eta gero neguan ardixei orroillua guk emoten gontsen. Lizarra moztu udan eta sortak eiñ da gordetze giñuan abar ta guzti; orrek ipintze jakuen ardixei asketan eta gustora jate juen; erek apartatze juen. Ardixei orroillua emon, esate zuan. Klem. Ik. itxúndu, txorroki.
orrúa, orrúa. (b). izena. ORRÓE, ORRÓIA. Orroea.   Rugido. Ze zan len entzun dan orrua?/ Egundoko orruak etaraittue beixak./ Ardixak orroeka dare. Marrusa baiño geixao. Ganauan marrusa esaten dou geixao, ta ardixan orroe. DonOrruaka jardun dau txalak goiz guztia. ORR Ik. itxas-orróe, -i, makakorróe, -i, marrósa, urrúma.
órrutz. (a). adberbioa. Horrantz.   Hacia ahí. Orrutz doia erbixa. ORR Ik. árutz, ónutz.
orrúzko, orruzkúa. (c). izena. ORRUZKÚAN. Horrantzako bidaia. Eztakitt mariau barik eingoten orruzkua./ Orruzkuan txorrua itxi. Ik. arúzko, onuzkúa. orruzkúan. (b). Horrantz joaterakoan. Orruzkuan txorrua itxi. Ik. aruzkúan, onuzkúan.
orruzkúan. (b). Horrantz joaterakoan. Orruzkuan txorrua itxi. Ik. aruzkúan, onuzkúan.
orrúztu. (b). da-du aditza. Horrantzago joan edo eraman.   Llevar o ir hacia ahí. Armaixua orruztu ta emen telebisiñua jarrikou.
órsai, órsaixa. (b). izena. Jokoz kanpoko jokaldia fubolean.   Fuera de juego. Orsai izan don ori. Ingelesezko "off side"etik.
ortan. Ik. orrétan.
órtik. (a). adberbioa. Desde ahí. ortikoz emendikoz. (c). esapidea. (Leintz) ORTIKOZ EMETIKOZ. Bata eta bestea, gauza bat eta bestea egiten. Ortikoz emetikoz, gox osue pasau juat. órtitxik. (c). adberbioa. Hortixe.   Desde ahí mismo. Ortitxik sartu die lapurrak.
órtosik. (b). adberbioa. Oinutsik.   Descalzo. Jantzi zapatilla batzuk; ez ibilli ortosik. Sin. ankáutsik, oingórri útsetan, óiñutsik.
ortóstu. (c). da-du aditza. Ortosik jarri.   Descalzar(se). Ortostu ein giñan errekia pasatzeko. Ortosik edo oiñutsik jarri da arrunta.
órtu, ortúa. (a). izena. Baratzea.   Huerto. "Ortuko txuletak" esaten zaie albardatutako zarba-kirtenei.
ortúari, ortúarixa. (d). izena. Barazkia.   Hortaliza. Berduria be esaten dou baiña. “Arek ortura dedikatzeittuk, ortuarixa etaratze juek”. Don. Ia galdua. Ortuko gauza edo berdura erabili ohi da.