Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
obéto. (a). adberbioa. Hobeto.   Mejor. Gu baiño obeto bizi da. askok nai baiño obeto. (c). esapidea. Zer moduz bizi haiz? galderari ohiko erantzuna garai batean. Ondo bizi aiz, ala?
obétu. (b). da-du aditza. OBÁTU (UB.). Hobe bihurtu.   Mejorar. Eurixokin bidiak eztie bape obetu. Mejorau ere asko entzuten da.
-obi. atzizkia. Ik. ikaztoi, kárabi.
óbillo, óbillua. (b). izena. Hari-pelota gogorra.   Ovillo. Nasaiari, besoan batutakoari-eta, mataza.
óbispo, óbispua. (a). izena. Obispo. Pertsona handiusteko edo "jakintsu" zenbaiti ere "Obispua" deitu izan zaio. Lasaiei ere bai: Zu oinddio obispo ingo zaittue. (Lar Antz). komentario 1 óbispo batek bedeinkatuála. (d). esaera. Ugari, asko.(Umorezko esapidea). Aurten obispo batek bedeinkatuala tomate artu juau. Obispo itteko lenengo monagillo izen bi da. esaera. (Antzuola) "Ezer ez da berez lortzen edo jakiten. (Lar Antz). Sin. Obispo ezta jaiotzen." (Lar Antz).
obíspo-tálo, obíspo-tálua. (d). izena. Gari-irinez eta urez egiten zen taloa.   Talo hecho de harina de trigo y agua. Obispo-talua esate jakuan. Talo-palan erretzen zuan, orduan beeko sua zuan da. Klem.
objeto. Ik. ójeto.
oblígau. 1. obligau. (a). du aditza. Obligar. Enintzakek fubolera joango obligauta be. 2. obligau. aditza. Bultza eginez mogitu objektu astun bat (?).
obligazíño, obligaziñúa. (a). izena. Obligación.
óbra, óbria. (a). izena. Obra. Orrek obratan eitten dau lan./ Azelakotxe obria dan autopistia.
obrámentu, obrámentua. (d). izena. (eufemismoa.) Kaka, eta hori egitea.   Hez fecal, y también la acción de defecar. Obramentuan odola ein ddot eta arduratan nago./ Berakua dagonian bost minututik bost minutura obramentua./ Obramentu txarra eitten dau. Don. Ik. obráu.
obráu. (d). du aditza. (eufemismoa.) Kaka egin.   Defecar. Azkenian gaur goizian obrau dot. Ik. komunéra joan, kaka eiñ, librau.
óde, odía. (c). izena. OREI, OREIXE (LEIN). Hodeia. Eguraldia trumoitsua dagoenean, sargori, eta ode tontorrak ageri direnean, odia dagoela esan ohi da.   Nubes y situación meteorológica que presagia tormenta. Odia dago ta larri ibili zaparraran bat botatzen. Delako eguraldia dagoenean ikusten diren lainoei ez zaie ode deitzen, ode-laiño edo ode-tontor baizik. Haizeak hegotik edo hego-mendebaletik jo behar izaten du giro hau sortzeko. odiak jo. (c). esapidea. Ekaitza sortu, egin. Oinddio gaur illuntzerako odiak joko dau.
ode-adar. Ik. ode-tóntor.
ode-áize, ode-aizía. (c). izena. Ekaitzaren aurreko haizea. Sin. ostaize.
ode-arte. izena. (Eibar) Claro.
ode-éuri, ode-euríxa. (c). izena. Lluvia de tormenta. Ode-eurixak daukana zera da: igual emen egundokuak eitteittuala ta emendik bi kilometrora bapez. Pluralean ere bai: Ode-euri edarrak ein zittuan atzo. Sin. trumoi-éuri.
ode-kanpai, ode-kanpaia. (c). izena. ORE-KANPAI. Ekaitza zetorrenean jotzen zen kanpaia. Ore-kanpaiak asi ziranian ekaitzan barri emoten, estutu zan gure parejia. (SM Ezten).
ode-láiño, ode-láiñua(k).. izena. Nube de tormenta. Ik. ode-tóntor.
ode-lauso, ode-lausua. "Nube alta y ligera, cirro.   Hode ariñak, eguzkixari traba pixkat egitten detsenak, baiña eguna illundu barik eta euririk ekarri barik." (SB Eibetno).