Hiztegia
muturréko. MÚTURRETAKO. 1. muturréko, muturrekúa. (b). izena. Golpe en los morros, puñetazo en la cara. Nik artu najuan muturrekua bizikletatik jausitta.
Ik. ézpanetako. 2. muturréko, muturrekúa. (d). izena. Zama-abereei, batik bat, bideko belarrik jan ez dezaten muturrean jartzen zaien alanbre-sarezko estalkia. Bozal de alambre que se coloca en la boca de las bestias de carga para que estas no se distraigan comiendo. Beixei uztartu ondoren muturrekua jartzen jakue. Txakurrari jartzen zaiona ere bai.
mutúrtu. (c). da aditza. Oso haserretu. Enemistarse seriamente. Bi familixak muturtuta dare aspaldittik./ Uskerixa bategaittik muturtu zien. Ik. biurrittu, biurtu.
mutútu. (b). da-du aditza. Mutu bihurtu. Gerra denporan mututu zan. Isildu zentzuan ere bai, zabalkundez. Radixua mututu jaku ta konpontzera eruan bia da./ Zeoze esaten asten bada laster mututukot.
mútxikiñ.
1. mútxikiñ, mútxikiña. (b). izena. Txortena, sagarra edo madaria bezalako frutak jan ondoren gelditzen dena. Tronco de una fruta comida. Ez bota mutxikiñak bentanatik. SAGAR-MUTXIKI 2. mútxikiñ, mútxikiña. (b). izena. ZIGARRO-MUTXIKIN. Colilla. Orrek mutxikiñak pe erre eingo littuzke. ZIGARRO-MUTXIKI
mútxo. (c). Asko. MUTXO IZAN, gehienetan; gauza handia izan edo nahikoa, behintzat. Orduan eladuak etzeban ainbeste zer; kafia, kafia artzera. Merkiaua zalako ero. Eta aura zana mutxo. Mutxo, aundixa aura. Sot./ Orduan bizikletia zaukana mutxo zan. Sot.
Kirolariak animatzeko oihu gisa ere entzun izan da. Benga, mutxo, ori dok eta!, lelengo oia ta! Ik. asko.
mútxur, mutxúrra. (c). izena. MUTXURIXO (EIB.). Metatxoa. Galazao, belarrondo, eta abarren pilatxoa edo meta txikia. Pequeño montón de haces de trigo, hierba seca, etc. Garixa obeto sikatu deiñ itten die mutxurrak./ Eurixa dator da guazen bedarrondo mutxurrak eittera.
mutxúrtu. (d). du aditza. Mutxurrak egin, meta txikiak egin. Gaur lotutako garixa mutxurtu ein biako da lanbrua egiñenan be.
naási. (b). adberbioa. Nahasi, nahas-mahas, batera. Mezclado, revuelto. Armaixo aretan txorixuak eta gailletak danak naasi dare./ Maixu orrek aditza ta deklinabidea dana naasi esplikatzen dau./ Neskak eta mutillak naasi juaten ga autobusian.
naastáille, naastaillía. (c). adjektiboa. Gauzak nahastu zalea. Liante, salsero, embrollador. Naastaillia ba, saltserua dana ero, egixak beti esate eztittuana. Klem./ Ezixok kaso geixegi eiñ ari naastaille utsa dok eta. Ik. baztar-naástaille.
náaste. 1. náaste, náastia. (b). izena. Nahasketa. Mezcla. Ze naaste diarduzu eraten./ Esniakin einddako naasten bat da Baileys-a.
2. náaste, náastia. (b). izena. Embrollo. Egundoko naastia sortu da taillerrian. Ik. naáste-borráste.
naáste-borráste, naáste-borrástia. (b). izena. (adierazkorra.) Nahastea. Enredo, embrollo. Frantsesa ta inglesa batera ikasten diardu ta naaste-borraste demasa dauka./ Auzuan naaste-borrastia urten dau urak diela ta eztiela.
Ik. kakánaaste, náaste.
naástu. (a). da-du aditza. NAASTAU. Mezclar(se), revolver(se). Len ardauai ura naasten zotsen tabernarixak./ Batidoriakin ondo naastu ta zerbidu.
1. nábar, nabárra. (d). adjektiboa. Tono ilunak dituen kolorea. Grisa, marroia...; baita, Klementak dionez, zuria eta kolore ilunak nahasi ere. Pardo. Bat muturgorrixa, beste bat baltza, beste bat pinttua, beste bat zurixa, beste bat nabarra (ardiak). Igual egongo da nabarra ardik onena kuadrillan. Luis. Galdu samartua. Katuez entzuten da inoiz. Ik. nabárka, nabarkóte.
2. nábar, nabárra. (d). izena. Laian egin aurretik zoia ebakitzeko pasatzen zen tresna. Kutxila zorrotz eta zuzena partika bati erantsia. Aparato para facilitar el layado compuesto de una pértiga y una cuchilla afilada y recta. Laixan eiñ aurretik nabarra pasatze zuan, zaldiz, astoz, ero iru lau lagunen artian tiraka igual, gero laixan illaran jarritta errezao eitteko. Klem. Izagirrek dionez, goldarekin egindako ildoa sakontzeko ere erabiltzen zen lur bustintzuetan. Sin. ortz-bakar.
nabar-etxe, nabar-etxia. "Estructura de madera donde se coloca la cuchilla llamada nabar" (SB Eibetno).