Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
mudáu. 1. mudau. (b). da aditza. Cortarse la leche. Bero aundixakin errez mudatzen da esnia. Sin. zurbilddu, galdu, kortáu. 2. mudau. (b). da aditza. Mudarse de color, palidecer. Puxka bategaittik etxako koloriak mudauko (narrusendoa, aurpegi gogorrekoa dela)./ Esan notsanian koloriak mudau jakon. KOLORIAK MUDAU. 3. mudáu. (c). du aditza. Aldatu.   Mudar, cambiar. Subak udabarrixan mudatzen dabe narruz./ Noiz mudau biaittuzu izarak?
muéble, muéblia. (a). izena. Altzaria.   Mueble. MUEBLIAK: mobiliario.
múga. 1. muga, mugía. (b). izena. Límite, frontera, linde. Bizkaiko mugaraiño iges ein zoskun beixak./ Eztakitt nun dagon gure eta zuen terrenuen arteko mugia.
muga askoko lursaila
© Asier Sarasua
2. muga, mugía. (b). izena. MUNA (UB.-ANG.). Muna, amildegi txikia, bi lur sailen arteko bat-bateko desnibela.   Ribazo. Mugatik bera jausi zien irixak burdi tta guzti./ Plazentziako souetan dana da munia. Ik. pendiz.
muga-xagu, muga-xagua. izena. (Eibar) apodemus sylvaticus. Ratón de campo.
mugarrixa
© Jaione Isazelaia
mugarrixa
© Jaione Isazelaia
múgarri, múgarrixa. (b). izena. MUNÁRRI (UB., ANG.). Mojón. Mugarrixak ziela ta etziela asarriak izete zien baztarretan.
muga-urrátu, muga-urratúa. (c). izena. MUNA-URRÁTU (UB-ANG.). Lubizia.   Corrimiento de tierras. Euri-aundixen ondorian izaten die muga-urratuak. Sin. luízi, lur-jáusi.
mugitta. MUITTA. Ik. moítta.
múla, múlia. (b). izena. Aita astarra eta ama behorra duen abere emea; bera antzua da, umerik egiten ez duena.   Mula, híbrido hembra de burro e yegua. Ik. mándo, mándako.
muléro, mulerúa. (c). izena. Mandazaina. Mulero. Gerra denporakoei edota oraintsu basoan lanean ibili direnei mulero deitzen zaie. Oso antzinakoei buruz aritzerakoan, ostera, mandazaiñ hitza agertzen da. Ik. mandázaiñ.
múlo, múlua. (b). izena. Mandoa. Sin. mándo. Ik. múla, mándako.
mun. 1. mun, múna. (c). izena. Muina.   Médula ósea, tuétano. Badakik nik erreumiandako, azurretarako, igurtzitzeko, erabilli izan dotena muna. Klem./ Batzui gustatze jakue muna jateko. 2. mun. Ik. ernémun.
muna. Ik. muga.
múndu, mundúa. (a). izena. Mundo. 2 komentario mundua mundu danetik. (c). esapidea. Betidanik. Mundua mundu danetik aberatsa pobrian kontura bizi dok.
mún émon. (b). dio aditza. MUN EIÑ. Musu eman (baina ez pertsona bati aurpegian).   Besar algo, o a alguna persona en sitio diferente a la cara. Relikixiai mun emotera joaten giñan elizan./ Aitta-santuak ezotsan gure lurrai munik emon./ Eskuan emun gontsan mun. Ik. laztana emon, pa eiñ.
muntei. Ik. mintei.
múñeka, múñekia. (a). izena. Panpina.   Muñeca. Zaharrek andere edo andera esan ohi dute.
murgílddu. (c). da aditza. Murgil egin, uretara salto egin.   Zambullirse. Irudizko zentzuan ere bai: Liburu artian murgildduta bizi da. Ik. múrgill.
múrgill. 1. murgill, murgílla. (c). izena. Buceo, acción de nadar bajo el agua. Bi minituko murgilla eitte ei zeban Ubitta zarrak.
murgillian
© Jaione Isazelaia
murgillían. (c). adberbioa. Buceando. Murgillian pasatzen zeban presia aldenik alden./ Murgillian arrapatzen zittuan anborraiñak presapian. murgillían eiñ. (c). aditza. Bucear. Ederki eitten dau orrek murgillian. 2. múrgill éiñ. (c). du aditza. Uretara salto egin.   Zambullirse, tirarse al agua. Presa gaiñetik murgill eitte zeban buruz bera. Gaur egun nahastua badago ere, gure mutikotan behintzat, murgill eiñ edo murgilddu uretara salto egiteari (buruz behera bazen, gehienbat) deitzen genion, eta murgillian eiñ urazpitik igeri egiteari. Dena dela, azkenengo honi murgill eiñ ere esaten zioten batzuek.
murko, murkue. izena. (Leintz) Botijo. Ik. pótijo.
múrmu, murmúa. (d). izena. Txakurren gaitza.   Muermo, moquillo. Ondorengo eran, ia beti: MURM murmúak jóta égon. 1. murmuak jota egon. (d). aditza. Padecer el perro la enfermedad del muermo, el moquillo. Txakurra murmua jota dago ta akaau ein biakou. 2. murmuak jota egon. (d). esapidea. Norbait ganoragabetua egon.   Estar amuermado. Ze mutillak? Atsalde guztia maittik jaikitzeke egoteko murmuak jota zarete ala? .