Hiztegia
mákiña bat. (b). zenbatzailea. (adierazkorra.) MAJIÑA BAT (ANTZ.). . Asko eta asko. Cuántos. Makiña bat badago lan barik.
mákiñatxo bat. (c). (adierazkorra.) "Makiña bat" indartuta. Makiñatxo bat nagi bizi dok gure kontura.
makotu. (d). aditza. (Oñati) Kakotu. "Encorvar, sacar curva (v. gr. al mango del bastón). Makotuta: rendido, agotado de cansancio." (Izag Oñ).
mákur. komentario 1 1. makur. Honako esapidearen estiloko forma adberbialetan bakarrik entzun ohi da. mákur-mákur éindda. (c). esapidea. Makurtuta. Auto ostian makur-makur eindda egon giñan tiruak ixildu arte. Sin. makurtuta. 2. makur. Ik. adármakur. 3. makur, makurra. izena. (Eibar) "Herramienta especial del culatero." (SB Eibetno)
makúrtu. (b). da-du aditza. Agachar(se), inclinar(se). Pezeta bategaittik jentia ezta makurtu be itten./ Burua makurtuizu baezpadabe. Gorputzagatik ia bakarrik. Gauzak, arbolak esate baterako, okertu, batik bat.
Maláa. (d). toponimoa. Elgetan, herrian bertan, zegoen ermita. La Magdalena, ermita de Elgeta ya inexistente. Malaako kanpai-otsa entzuten zen Uberan ipar-mendebaleko haizeak jotzen zuenean, zera ei zioen: «Au-dek-miseria! au-dek-miseria!» Beste baten esanetan, berriz, zei-ñe-kin! zei-ñe-kin! Esaten zuen, eta erantzuten zion Uberakoak: dana-danakin! dana-danakin! Zeinekin ezkondu, alegia, eta edozeinekin. Lehenago zenbait eliza edo ermitatako kanpai-hotsaren azpian esaldiren bat irakurri ohi zen, erritmoaren arabera, eta leku diferenteetako kanpaiek elkarri erantzun ere egin ohi zioten.
malakatáe, -i,, malakatáia. (d). izena. Gari jotzeko antzinako sistema. Sagarra xehetzeko edo errementari lanerako ere erabiltzen zen. Antiguo sistema de trillar consistente en un eje, donde se encontraba el machaque, al que se giraba por medio de una pértiga tirada por una yunta o una caballería. También se usaba en en fraguas, etc. Ganauekin erabiltzen zan zer bat, ola bueltaka-bueltaka; gero poleakin ero, eztakit nik zela, erabiltze juen matxakia. Pare bat beikin. Malakataiakin gari joten. Klem. Sagarra jotzeko ere bai. Sagarra joteko makinia. Modu askotarakuak: batzuk eskuz eraitteko, au eskuz eraittekua da, beste batzuk motorrakin, beste batzuk e malakataia esaten jakon, ganauakin ibiltzekua. Don. Sistema hau errementariek ere erabiltzen zuten, besteak beste, taladroari eragiteko: Malakataian; arek taladruai eraitte otsan, taladrua zulatzen juate zan. Inaz. komentario 1 Sin. malárdatz.
maláletxe. 1. maláletxe, maláletxia. (b). adjektiboa. (lagunartekoa.) Jenio txarrekoa. Malaleche, persona de mal genio. Pelotari ona da, baiña malaletxia. Sin. letxe txarreko. 2. maláletxe, maláletxia. (b). izena. (lagunartekoa.) Jenio txarra, haserrea. Oinddio etxat pasau malaletxia. maláletxian egon. (b). esapidea. Jenio txarrez egon. Sin. letxe txarrian egon.
malamente. adberbioa. MALAMENTIAN. "Egoera txarrean, gaizki. Berriz ezkondu zanian lelengo umiak malamente laga zittuan." (Lar Antz)
malapartáu, malapartáua. (c). adjektiboa. (adierazkorra.) Aldrebesa (bai lekua, bai pertsona), suerte txarrekoa, gauzak aldrebes irteten zaiona. Se dice, sobre todo, de las personas o parajes abandonados de la mano de Dios. Familixa orrek suerte malapartaua dauka, gero./ Ondo malapartaua dok gizajuoi./ Paraje malapartauan dago Aizpurutxo.
malápata, malápatia. (b). izena. (lagunartekoa.) Suerte txarra. Mala pata, mala suerte. Aspaldixan egundoko malapatia darabille beixekin.
malátu, malátua. (c). "Canal depósito de molino." (Izag Oñ). Bergaran bada Málatu izeneko baserri bat, errota izandakoa.
malbábisko, malbábiskua. (c). izena. . Althaea officinalis. Malvavisco. Luze-luze hazten den landare iletsu honek lore malba batzuk izaten ditu, eta gehienetan ur ertzetan sortzen da. Bere zuztarra katarrua biguntzeko erabiltzen da, egosi eta ura ezti apur batez hartuta.
malda, maldía. (d). "Cuesta muy grande, intransitable. Si se cae por ella, no se para hasta pasarla toda." (Izag Oñ)
maldizíño, maldiziñúa. (c). izena. MALDEZIÑO . Biraoa. Taco, juramento. Karreteruak diñuenez irixak eztabe aurrera itten maldiziño batzuk bota barik./ Erderaz e, maldeziñon bat entzuten bagiñuan. Erderaik etzan gerra aurretik emen. Don. (AA BergEus, 343 o.).
MALDEZI Sin. jurámentu. maldizíñoka. (c). adberbioa. Maldizioak botatzen. Maillukiakin atzaparra jo zebanian baztarra guztiak erre zittuan maldiziñoka. Esaldi hau oso entzuna da: maldiziñoka «baztarra» (sic) guztiak erre.