Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
laukotx
légatz
laukotx, laukotxa. izena. (Leintz) Cuatrillizos (abereetan batez ere). Ik. irúkotx.
laukúan. (c). adberbioa. Al galope. Urrupain-go mutilla laukuan ibiltzen dok astuakin./ Zuen txakurra laukuan ikusi juat zelaixan bera./ Zaldixa laukuan joiak. Don. Sin. jaikíxan. Ik. pausúan, trótian.
laureun. Ik. láreun.
lausardia
© Jaione Isazelaia
lausárda, lausardía. (d). izena. . Erodium cicutarium. Alfilerillo del pastor. Muga bazterretan, istingietan, eta abar egoten da.
láuso. 1. lauso, lausúa. (d). izena. Kristalean pegatzen den lurruna edo zikinkeria, ondo ikusten lagatzen ez duena.   El vaho o la suciedad que se pega al cristal y que no deja ver bien. Bentanako kristalagaittik pe esan izan zan lausua, lurruna, zikiña ero zera. Zikiñakin be egon leike lausotuta. Klem./ Antiajo onei lausua eitte jakue eta ezta ezer ikusten. 2. lauso, lausúa. izena. Aidean geldi geratzen den hautsa edo lurruna. Gari joterakuan egundoko lausua eitte zan, ixa alkar ikusten etzala. lausúa eiñ. (d). zaio aditza. Nublarse la vista. Eztakitt ze pasatzen jatan; ointxe be lausua ein jat bistan. Ik. gandu.
lausótu. (d). da aditza. Kristal bat lurrundu edo zikindu.   Empañarse o ensuciarse un cristal. Lapiko lurrunakin ziero lausotu die kristalak./ Kristala zikiñakin be egon leike lausotuta.
lautára, lautaría. (b). izena. Lautada, ordeka.   Llanada. Lautara ederra ein ddabe Arrate gaiñian./ Lautara edarrak dare Araban. Ik. láu.
láutu. (b). da-du aditza. Berdindu.   Allanar(se). Oingo makinekin mendixak pe lautu eitteittue. Ik. berdinddu.
láuúna, láuúnia. (c). izena. Lau dagoen unea.   Zona o trecho llano. Oñatittik Arantzazura, Urtiagaiñen lauunia.
láuziko, láuzikua. (d). izena. Lau-zurikoa.   Oso antzinako txanpona. "Antigua moneda de cuatro blancas o dos maravedises." (Azkue). "Una moneda antigua de poco valor. Podía hacerse cortando un pedazo de caldera de cobre." (Izag Antz). Gure ama-zarrak esate ebana; lauzikua zan leenao, nik eneban ezautu, gure amak eta ezautu eben lauzikua. Lauzikua zan dirua; gero xemeikua ta txakurraundixa zan bezela, lauzikua. Arek esateban: zetako da ba idixa lauzikuan egotia lauzikua ezpaaukozu. Arek oixe esate eban, da arrazoia eukan. Ezekin diruik artu ez. Miserixa baten bizi zien orduko emakumiak. Mertz. Ik. lámaiko, xémeiko.
Lauzirienan loria
© Jaione Isazelaia
lauziriena
© Jaione Isazelaia
lauzírien, lauzíriena. (c). izena. . Chamaecyparis Lawsoniana. Ciprés de Lawson. Bastante ugaria da gure lurretan. Basoren bat edo beste ere aurki daiteke, (Intxorta-txiki bidean, adibidez). Beste zipresen antz handikoa da, baina pinuburu txiki-txikiak ditu (zentimetroa ingurukoak edo txikiagoak). Zipresarenaren miniaturak dirudite. Etim.: "lawsoniana". Sin. piñu puntabera (Eib.).
lázo. 1. lázo, lázua. (c). izena. Lazo. Zelako lazo politta daukazun paparrian. Azen.: lazúa ere bai adiera guztietan. Ik. erróseta. 2. lázo, lázua. (c). izena. Lazo para atrapar pájaros y otros animales. 3. lázo, lázua. (d). izena. Etxegintzan, bi egur elkarrekin batzeko egiten den elkarketa. Onek frontalak baldin badie, orri eitte jako unixo bat. Au baldin badator onaa, bestia sartze jakon emen, lazuan mouan eitten jakon. Jul. Sin. júnta.
laztabin. izena. (Eibar) Harria, lurra eta abar zulatzeko taladroa.
láztan. 1. laztan, laztána. (a). izena. Musua.   Beso. Ikustiaz batera bi laztan emun dost. PA eta PATXO, haur hizkerazko sinonimoak. Ant. pa, pátxo. laztan emon. aditza. LAZTANA EMON, LAZTAN EIÑ. Besar. Zegaittik ein dotsu laztan neska arek? Sin. laztándu. láztanka. (b). adberbioa. Laztanak ematen. Alkarri laztanka ikusittut. NORI laztanka. 2. laztan, laztána. (c). adjektiboa. (adierazkorra.) Maitea.   Amado, -a. Ez eiñ negarrik, nere laztana.
laztándu. (c). du aditza. Laztan eman.   Besar. Enazu laztandu be eiñ. Laztan (edo laztana) emon da erabiliagoa.
laztásun, laztasúna. (c). izena. Aspereza.
láztu. (b). da-du aditza. Latz bihurtu. Otzakin eskuak laztu eitten die./ Illia laztu ein jatzu aspaldixan. komentario 1
lebadúra, lebaduría. (b). izena. Ik. azkárri.
léen, leéna. (d). izena. LEGEN. Legena.   Cierta mancha cutánea; sarpullido. "-Leena amen ezpan ingurutan urtetze juan sarrittan, ganauen asketan ibiltzen giñalako urtetzen zoskula esaten joskuen. Sarpullidu moduko zera, sikua baiña. "Leen zurixa: una enfermedad de la piel que se pone más blanca y se levanta. Leen baltza, leenarra: peor que la anterior y más profunda: se cura con irustarbi: txori-maatsa. Leenarra: salen manchas rojizas y cae el pelo en dichos lugares." (Izag Oñ).
legar. Ik. líar.