Hiztegia
inbiríxa, inbirixía. (b). izena. INBIDÍXA, ENBIDIXA. Envidia. Pielezko abrigu baten inbirixia eindda nago./ Anaian etxian inbirixatan pasau dau bizimodu guztia.
Gaur ENBIDÍXA gehiago. ZEREN inbirixia, gehienetan. Gauza batek beste bati ez diola zorrik, bestea bezain ona dela esateko: Txakoliñak etxaukak ardau onenan inbirixaik./ Degurixak eztauka Urbixan inbirixaik. ZEREN inbirixaik ez euki.
zu be inbidixia partidu zan egunian lenengo illadan eongo ziñan. esapidea. "Pertsona inbidiosoari esaten zaio." (Lar Antz) Sin. Zu be inbidixia partidu zan maixan izengo ziñan.
indarrétxe, indarretxía. (c). izena. Zentral hidroelektriko txikia. Asko ziren Iberduero nagusitu arte. Pequeña central hidroeléctrica. Aranen, Aranguntxon..., batian bestian mordua zittuan indarretxiak.
Sin. makinetxe, túrbiña.
índdar. 1. inddar, inddárra. (a). izena. Fuerza. Etxe batean lanerako jende asko dagoenean Etxe batean lanerako jende asko dagoenean indarra dagoela esan ohi da. Gaur, gurian dagon beste inddarrekin, garo guztiak erretirau bia jittuau. Gerraz aritzerakoan ere: Gero Bixkai aldetik inddarra aillegau zuan da Elgeta aldian gogortu zittuan. Tropak etab., alegia. inddarra egin. (c). aditza. Hacer fuerza, presionar. Inddarra egin biako da gure deretxuak errespetatzeko. inddarrían. (c). adberbioa. Indartsu, indar handiz. Onek gaztiok inddarrian dare ta bedarretak laster eingoittugu./ Zuk sartutako larrosak inddarrian datoz.
2. inddar, inddárra. (c). izena. Argindarra. Fuerza eléctrica. Inddarra joan da ta argi barik gare. Orain inddar edo arginddar baino gehiago elektrizidade entzuten da. Sin. argínddar. índdarka. (c). adberbioa. Haciendo fuerzas. An zebitzen inddarka, autua mobidu naixan. Behiak txala egiteko ahaleginetan diharduenean inddarka jarduten du.
inddarra Jakan. (c). esapidea. Indarra falta, indarra auzoan. Erronkia ugari arrixa errez jasoko zebala, baiña gero plazara urten eta zera, inddarra Jakan. Lehenengo (gerra aurrekoa, hain zuzen) tentsio altuko argindar-linea Jakatik zetorren. "Jakako linea" deitzen zitzaion. Hortik esapidea.
inddargárri, inddargarríxa. (c). izena. Indarra ematen duena. Revitalizador. Etorri etxera inddargarri bat artzera, oiñezkero kantsauta egongo zate ta.
inddárka, inddarkía. (d). adjektiboa. Indargea, erkina. Falto de fuerza (sobre todo aplicado a plantas). Letxuga guztiak igartu die; alako inddarka batzuk gelditzen die bizirik. Ik. érkiñ.
inddarkátu. (d). da aditza. Indargetu. Landareez, batez ere. Perder fuerza una planta. Azkenengo euri zakarrak inddarkatuta laga zittuan patatak.
inddarráldi. 1. inddarraldí, inddarraldíxa. (c). izena. Etxe batek edo norbaitek indar handia dueneko aldia. Temporada en que se tiene mucha fuerza. Rominger-ek inddarraldixa aprobetxau dau rekorra batitzeko./ Inddarraldixa dago gure basarrixan.
2. inddarraldi, inddarraldíxa. (c). izena. Indarrezko ahalegina. Intento usando la fuerza. Indarraldixa ein giñuan arrixa mobitzeko, baiña alperrik./ Bi indarraldittan bota giñuan monumentua.
inddártsu. 1. inddartsu, inddartsúa. (b). adjektiboa. De mucha fuerza. Arrijasotzaille ori inddartsua da.
2. inddartsu. (b). adberbioa. Con fuerza. Aurten patatia inddartsu dator. Ik. inddarrian s.v. inddar. Ik. inddarrían.
inddártu. (b). da aditza. Indarra hartu. Fortalecerse. Euskeria puxkat inddartu dala esan leike./ Pago gazte au ezta inddartzen.
indiáno, indianúa. (c). izena. Ameriketan denbora bat eman ondoren handik itzuli dena. Oiñ amerikanua, len indianua esaten jakuen danei. Don.
Sin. amerikáno.
índia-óillo, índia-oillúa. (d). izena. INDIETAKO OILLO. Pintada, gallina de Guinea. Nik ezautuittutenak india-oilluak. Ginea-oillua be bai. Don. Azen.: indía-óillo ere bai. Sin. ginéa-óillo.
indí-gaztaiña, indí-gaztaiñia. (c). izena. . INDÍXA GAZTÁIÑA, IRI-GAZTAIÑA. Aesculus hippocastanum. Castaño de Indias. Kanpotik ekarritakoa bada ere, asko daude, kale inguruetan batik bat, Bidebarrin, esate baterako. "Gaztaiña pilongak" ematen dituzte. Sin. enano-gaztaiña (Eib.).
infárnu, infarnúa. (b). izena. INFERNU, INPARNU, INPERNU (OS.). Infierno. Pentsamentu txarrak eukitzia neikua infarnura zuzen joateko./ Aura aguria inparnuan ezpadao eztao iñobe. Ain txarra ta ain kanallia. Mertz.
infernuak ez artu. esapidea. "Oso pertsona gaiztoari esaten zaio. Infernuak pe ez au artuko." (Lar Antz).
infarnuko auspo, infarnuko auspua. (d). izena. Eskusoinua, lagun arteko berbetan. Infarnuko auspua esaten zotsen abadiak eta. Ik. eskúko sóiñu.
