Hiztegia
ijera. komentario 1 1. ijera, ijería. (d). izena. Iztarrezur burua. Baita, agian, hezur-burua, artikulazio-gune borobila. Tratándose de ganado, cabeza de fémur, punto de articulación del fémur. Quizás, también, punto de articulación entre dos huesos cualquiera. Ijeria esate jako, ijeria, txorixa daukana, txorixa esate jotsau guk, borobill orri, azur orri. Ijeriak ikara ein jao, ijeratik ikara eindda dao. Don./ Arrama-azurra esate jakok goiko trabesekuai, ta an juten dok aren puntan ori bola ori sartuta, arrama-azurrian ijeria; ijeria dok berakua, atzeko anketan. Aurrian besapalia esaten jakok. Don. Ik. arráma-ázur, mókor, txori. 2. ijera, ijería. (d). izena. Mokorra, orokorrean (?). Cadera. Ijerako miñez dabill aspaldixan. Ik. mókor.
íjiji ta ájaja. (c). adberbioa. Barrezka. Haciendo risas. Zuek oiñ ibili ijiji eta ajaja eta biar etorri esamiña gaizki ein ddozuela esanaz./ Ijiji eta ajaja pasau dabe atsalde guztia. Itxuria kontu barregarrin batzuk zeuzken. Ik. bárrez.
ijíttano, -a, ijíttanua, -ia. (b). izena. Gitano, -a. Dotore jantzittako ijitania ikusi dot./ Len karruan baiña oiñ kotxian dabitz ijittanuak. Sin. íjitto.
íjitto.
1. íjitto, íjittua. (b). izena. Gitano. Ijittuak dare Lezan-en. Sin. ijíttano, -a. ijittuen astuana pasau. (c). esapidea. Jan gabe bizitzera ia ohitu zenean hil. 2. íjitto, íjittua. (b). adjektiboa. Negociante, tramposo. Piñutari ori ijitto samarra da ta kontuz, bestela sartukotsu zirixa.
Ik. íjitto zúri.
ijitto-baba. 1. íjitto-baba, íjitto-babía. (c). izena. Bestelako baben artean sortzen den baba pinttoa, zuri-marroixka, normalean jaten ez dena.
2. íjitto-baba, íjitto-babía. (c). (Osintxu) Baba beltz (haba) txikia, kolore gorri argikoa.
íjitto-euskáldun, íjitto-euskálduna. (c). izena. Euskaraz dakien ijitoa. Gitano que habla vasco. Len asko zien ijitto-euskaldunak. Etxeberria ei zeuken danak apellidua.
ijittokeríxa, ijittokerixìa. (c). izena. Engainua, azpijokoa. Gitanada, engaño. Neri, tratuan nabillenian, serixo berba eittia gustatze jatak, ijittokerixa barik.
íjitto-zésto, ijítto-zestúa. (c). izena. Zumezko otzara. Cesto de mano de mimbre. Gurian betik arrautzak ijitto-zestuan eruate zien plazara. Ik. kótzara, zésto.
íjitto zúri, íjitto zuríxa. (d). adjektiboa. Bertako izanik, ijitoa, tranposoa, dena, azpikeriaz jokatzen duena (umorezkoa). Persona, que sin ser de raza gitana, es bastante tramposa y de poco fiar. Ezautzen doun bati Ijitto Zurixa esaten dotse.
Bazen Bergaran pertsona bat Ijitto Zurixa deitzen ziotena.
íka, iketan. (c). adberbioa. Hika, hiketan. Con tratamiento de hi. Orrek aittai be ika berba eitte jotsak./ Oingo gaztiak eztakixe ika. izonai ez. Errespéto. Neri aittak beti zu esate ostan, amak pe bai. Anaiai ez, baiña. Aniz. Sin. to berba eiñ. (Lein.). ÍKETAN ere bai, baina biak esaten dira gutxi. Batik bat I ESAN jaso dugu. Zera diosku Anizetak. Nik, porrejenplo, nere mutillei tta danei "i" esaten jet. Baina or Olatz da, Zorion da, arei ezin jet esan irik. Baitta umiei be. Da nere umiei, danei i. -Eta gizonari? -Gizonai ez. Errespéto. Neri aittak beti zu esate ostan, amak pe bai. Anaiai ez, baiña. Aniz.
ikára, ikaría. (b). izena. Dardara. Temblor (sea por miedo, frío, etc.). Ikara demasa dauka esku bixetan./ Ate-otsa entzun zanian azurretaraiñoko ikaria sartu jatan. Sin. dardára. Ik. lurríkara, orríkara, otzíkara. ikára eiñ. 1. ikara eiñ. (c). du aditza. Moverse un poco. Armaixua mobidu nai izan dot baiña eztau ikaraik pe eitten./ Goiz guztia tabernan egoten da ikaraik pe egin barik.
2. ikara eiñ. (c). aditza. Estremecerse, temblar. Dinamitiak esplotau dabenian etxe guztiak ikara ein ddau. ikára éindda égon. 1. ikara eindda egon. (c). Eraikuntza bat mugitua egon. Estar movido el esqueleto o la base de una construcción. Etxia desalojau dabe, ikara eindda dago itxuria ta. 2. ikara eindda egon. (c). esapidea. Pertsona bat zoro samartua egon. Etxakixat, baina Karlos puxkat ikara eindda dagola uste juat.
3. ikara eindda egon. (c). esapidea. Hunkituta.
Andolin bezperan il zan eta danok genden ikara eindda. ikára eráiñ. (c). dio aditza. Hacer mover, hacer temblar. Ezetz ikara eraiñ eun kiloko arri orri./ Lurrikariak etxe guztiei ikara erain dotse.
ikáraz. (d). adberbioa. Dardaraz. Temblando Otzak ikaraz nago.
ikáragarri. 1. ikáragarri, ikáragarrixa. (a). adjektiboa. Enorme, tremendo, impresionante. Ikaragarrixa da Iratiko basua. Tamainoaz, batik bat. Ik. démas, mortála, izugarri. 2. ikaragarri. (b). zenbatzailea. Asko. Muchísimo. Ikaragarri ikasi zeban Inglaterran./ Aurten perretxikua ikaragarri dago. Ant. izugarri.