Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
górdiñ. 1. gordiñ, gordíña. (b). adjektiboa. Crudo, -a. Sagar gordiñak baiño erriak naixao dittu./ Bota lapikuai olixo gordiñ puxkat.  Ant. egosi, erre. 2. gordíñ, gordíña. (b). adjektiboa. Heldu gabea.   Inmaduro, -a. Oinddio madarixak gordiñak dare, baiña laster elduko die. Sin. berde. Ant. eldu. 3. gordiñ, gordíña. (c). adjektiboa. Sasoi onekoa.   De buena salud, robusto, -a. Urtetan aurrera joan arren, gizon gordiña dago. Pertsonez, ia bakarrik, eta goikoaren antzeko testuinguruetan. Sin. garratz.
gordíñik. (a). adberbioa. Egosi edo erre gabe.   En crudo. Kangrejuak gordiñik jateittu.
góri. 1. gori, goríxa. (c). adjektiboa. Incandescente. Burdiña gorixakin markatzen zien animalixak. 2. gori. (c). adberbioa. GÓRI-GÓRI. Al rojo vivo. Orratza sartu sutan, da gori jartzen danian ein zulua. G
goríttu. (c). da-du aditza. Poner(se) al rojo vivo. Errementarixak sutan eukitze zittuan aixkorak gorittu arte. Sin. gori-gori jarri.
gorminddu. (d). aditza. "Quedarse sin cocer las alubias al echar agua fría cuando estaban hirviendo." (Izag Oñ)
goróntz. GONUNTZ. 1. gorontz, gorontza. (c). izena. Emakumeek bularrari eusteko jazten zuten txaleko itxurako jazkia.   Corsé, sostén. Gonia ba, oso-oso gorrixa erabiltze i eban, da paiñolo zurixa ola kruzauta, ta gorontza izeten zan len, korseik eta..., gorontza esaten jakon. Gure ama olakuakin ezautu neban, guk geuk ezkiñuan erabilli baiña. Ben./ Gorontza zan emendik ona, telia, igual arixa izango zan, ola ojete batzuk emen, fajia bezalakua. Maria. Sin. pétxera. 2. gorontz, gorontza. (c). izena. Neskatila txikiei barrutik sabelaldean jartzen zitzaien arropatxoa, aurrean zintaz lotzen zena.   Corpiño que se ponía a las niñas pequeñas. Oiñ umiak libre ibiltzeittuk, baiña orduan lotuta ibilli biar izate zuan. Gorontza izaten zuan ba, aujetekin, zintekin lotzen zana, ajustauta. Klem.
górpu, gorpúa. (d). izena. Cadáver. Sasi batzuen atzian ei zeuan gorpua. Oso adineko zenbaitek bakarrik; besteek gorputz.
© admin
Górpusti egun, Górpusti eguna. (b). KÓRPUSTI EGUN, GÓRPUSTEI E., KÓRPUSTEI E.. El día de Corpus Cristi. Gorpusti egunian prosoziñua eitte zan Uberan. Azentua adinekoek lehen silaban eta besteek bigarrenean, normalean.
górputz, gorpútza. (a). izena. Cuerpo. Se dice también del cadáver. Ik. górpu. górputz eta aníma. (c). esapidea. Eginahalak eginez. An zebillen pelotan, gorputz eta anima./ Etortzen zan nausixa. Gure Meltxoran ondorian gorputz da anima, etxeko semia. Eli.
gorputzáldi, gorputzaldíxa. (b). izena. Estado del cuerpo, generalmente malo. Atzo parrandan ibili tta gaur gorputzaldi txarra daukat.
gorráize, gorraizía. (c). izena. Sordera ligera y pasajera. Zer, lanerako esaten jatzunian gorraizia eitte jatzu?/ Gaur gorraiziakin jaiki naiz. Ik. gor.
górri. 1. gorri, gorríxa. (a). adjektiboa. Rojo, -a, encarnado, -a. Jertse gorri bat zeroian./ Tintia bota zeben da gorri zoian errekia. . górrixak ikusi. (b). esapidea. GÓRRIXAK PASAU. Pasarlas moradas. Gose denporan gorrixak ikusi giñuzen./ Emakumia gorrixak pasautakua da. Ez mediku bat etxian, familixia izen Sin. beltzak ikusi. Ik. misérixa. piparra baiño gorrixao. (c). esapidea. Gorri-gorri. Orduan morenatu in bi eben neska gaztiak; pareta kontra jarri ta piparrak paiño gorrixao jarri zien. (Lar Antz) 2. górri, górrixa(k). adjektiboa. Azkenengo gerratean Errepublikaren alde jokatu zutenak. Baita oso ezkertiarrak, orokorrean (komunista, anarkista...).   "Los rojos". Los que en la última guerra lucharon por La República. También, izquierdista radical (comunista, anarquista...). Zuen tio gorrittan ibillitakua dok./ Gorrixak Elgeta aldian jezian da nazionalak Bergan./ Zela daukan famelixia ta Bilbon, eta joiela e, orra gorrixetara pasatzera. Fran./ Eibarren gorrixak zien nausi. infrañuko Patxi baiño gorrixaua. esapidea. (Eibar) Oso gorria, ezkertiarra. (AAG Eibes) 3. gorri. (c). adberbioa. Desnudo, pelado. Aragoi aldian mendixak gorri dare./ Danok gorri jarri tta ibaixan baiñau giñan./ Gorrixan arrapau zittuen soldauak eta ezin izan zeben iñun ezkutau. Ik. narrugorríxan. gorri egon. (c). esapidea. Zentimorik gabe egon.   Estar sin blanca. Aurten enajoiak bakaziñotara, gorri najaok eta. 4. gorri, gorríxa. (a). izena. "Ganado de monte que no sea pinto. Ant. pinto." (SB Eibetno)
gorrillóta, gorrillotía. (c). izena. GORRIOTA, KURRILLOTA. passer domesticus. Gorrión. Sin. artatxóri, ormatxóri.
gorrínddu. (c). da-du aditza. Landareei gorrina sartu.   Coger la roya las plantas. Tomate guztiak gorrinddu jako./ Eurixak patatak gorrinddu dittu.
górringo. 1. górringo, górringua. (a). izena. La yema del huevo. Bi gorringoko arrautzia tokau jat. Sin. arráutza-górringo. Ik. zúringo. gorringo biko arrautzak euki. (c). esapidea. Tener un par de cojones. Etxok orrek atzera egingo, gorringo biko arrautzak jaukazek eta. (TSE Berb). 2. górringo, górringua. izena. Kuletroa, perretxiku estimatua. (Gutxi erabilia). Sin. kúletro.
gorriñia
© Jaione Isazelaia
górriñ, gorríña. (b). izena. Zenbait landarek, tomateak, batik bat, harrapatzen duten gaitza.   Roya, mildiu. Gorriña arrapau ezteixen kobrearrizko sufatua botatze jakue, batez be tomatiai, patatiai ta maatsai. Landareak zimeltzera edo tristetzera eraman ohi duen edozein gaitzi ere gorrin deitu ohi zaio gehienetan.
gorriñ-egualdi, gorriñ-egualdixa. (c). izena. Landareak gorrina harrapatzeko eguraldi egokia, goiestali eta euria, batik bat. Ik. goiestali.
gorriota. Ik. gorrillóta.
gorrittásun, gorrittasúna. (b). izena. Rojez. Zeruko gorrittasun orrek eurixa ekarriko dau./ Ze da arpegixan daukazun gorrittasun ori?
gorríttu. 1. gorrittu. (a). da-du aditza. Gorri kolorea hartu edo eman.   Enrojecer. Errekia gorrittuta zoian. 2. gorrittu. (a). da aditza. Sonrojarse. Bera ikusi orduko gorritzen da. 3. gorrittu. (c). da aditza. Zelaiak sikatu lehortearen ondorioz. Angua aldeko zelaixak gorritzen die lenengo.