Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
goáta, goatía. (a). izena. Sendakuntzarako kotoia.   Guata.
gobernadóre. GOBERNATZAILE. 1. gobernadore, gobernadoría. (b). izena. Gobernador Civil. Legorretako semia ein ddabe Gipuzkoako gobernadore. 2. gobernadore, gobernadoría. (c). izena. GOBERNATZAILE. Ganadu-gobernatzailea. Hona hemen Elgetako Ferixa Nagusikoan pasatutakoa, nire anai Julienek kontatuta: Ganau-premixuak ziela ta jurauko bat joan jakok beixan onduan zeuan basarrittar bati:
gobérnante. 1. gobérnante, gobérnantia. (c). adjektiboa. Agintzea gustatzen zaiona. Zentzu despektiboa du.   Marimandón, -a, gobernanta. Gobernante famia jaukak. Uste juat etxian danak aidian ibiltzen dittuala. Emakumeez, batik bat. 2. gobérnante, gobérnantia. (c). izena. Agintaria.
gobérnau. (b). du aditza. Ganaduei beren lanak egin: jaten eman, jaitsi, etab.   Hacer los cuidados de los animales. Ondo gobernautako itxuria daukazu. Zabalkundez, pertsonez ere bai: Ondo gobernautako itxuria daukazu. Ik. gobernu.
gobérnu. GOBIÉRNU. 1. gobernu, gobernúa. (c). izena. Etxeko gorabeherak: jana, edana, jantzia, garbitasuna...   Los asuntos domésticos: alimentación, vestido, limpieza... Bakarrik geldittu zanian bakardadiak eta gobernu txarrak belaxe ein juan arena. GOBERNU TXARRA, batik bat. Zentzu politikoan GOBIERNU ia beti. Ik. ganau-gobérnu. 2. gobernu, gobernúa. (a). izena. GOBIERNU, -O. Gobierno. Gobierno Baskuan eitten dau lana./ Sasoe bateko somatenak izan bia zittuan ba gobiernuan aldekuak ero ta arek armia eukitze juen itxuria. Politikako asuntua izan bia zuan zeozer. Klem. Gobernua eta elizia alkarrekin daenian, malo. esaera. (Lar Antz).
goen. 1. goen. Ik. gúen. 2. goen. Ik. esnégoen.
Bergarako Goenkalia
© Jaione Isazelaia
Goénkale, Goénkalia. (a). toponimoa. GUENKALE. Bergarako kalea. Ik. Artékale, Barrénkale.
gogaikárri, gogaikarríxa. (b). adjektiboa. Gogait eragiten duena.   Molesto, -a, fastidioso, -a. Euli gogaikarri onekin ezin dou burutu./ Gogaikarri bat eindda zare aspaldixan. Ant. gogaikárri.
gógaitt eiñ. (c). du aditza. GOGAITT EINDDA EGON. Aspertu, gogoa galdu.   Hastiarse, hartarse, aburrirse. Azkenerako gogaitt ein ddau seme alabekin./ Gogaitt eindda dago taillerrian.
gógaitt eráiñ. (c). dio aditza. Gogait eragin; asperrarazi.   Hastiar a otros. Gogaitt eraitten dosta bere sermoi aspergarrixekin./ Beti amandriai gogaitt eraitten ibiltze zan. Amorratu eraiñek antzeko esanahia du testuinguru batzuetan.
gógo. 1. gogo, gogúa. (a). izena. Gana, apetito, deseo. Zinera joateko gogua daukat./ Operia ikusteko gogoz geratu nitzan. Nun gogua an zangua. esaera. "Nahi dena egiten denean esaten da." gógoz. 1. gógoz. (b). adberbioa. Borondatez. Uste dot bere gogoz etorriko zala./ Nere gogoz aurten ez giñake bakaziñotara joango./ Eziozu umiai gogoz kontra —edo goguaz kontra— jan eraiñ. 2. gogoz. (b). Gogotsu. Gogoz asi dau kursua. góguak eindda egon. (c). esapidea. Gogo handia izan. Nepalera joateko goguak eindda nago (edo goguak nago). gogúak emon. (c). esapidea. Gogo edo gutizia bat betetzeko gogoa etorri. Goguak emoten zotsanian tabernara joaten zan lanak lagata./ Dantzara joateko goguak emoten dost. gogúaz kóntra. (b). esapidea. GOGÓZ KONTRA. En contra de la voluntad. Goguaz kontra jan neban afarixa./ Aman gogoz kontra joan zan estudixatzera. 2. gogo, gogúa. (b). izena. Memoria, recuerdo, mente; pero solamente dentro de locuciones como las siguientes: Hauek guztiak BURUrekin ere egiten dira: burura etorri, etab. gogóra etorri. (b). zaio esapidea. Burura etorri, oroitu. Etxatak gogora etortzen zeaittik asarretu zien. gogótik joan. (b). zaio esapidea. Ahaztu. Gogotik joanda neukan zure izena./ Etxat gogotik joan frailliak esan zostana. goguan artu. (b). esapidea. Aintzat hartu. Goguan artu aittak esaten dotsuna. gogúan euki. (b). du aditza. Recordar. Goguan daukat oinddio zer esan zostazun Urkiolako pagopian. Sin. burúan euki. gogúan gorde. (c). du esapidea. Recordar, conservar en la memoria. Txikittako gauzak goguan gordetzeittut oinddio. Hauek guztiak bururekin ere egiten dira: burura etorri, etab.
gogoko. Ik. gogózko.
gógor. 1. gogor, gogórra. (a). adjektiboa. Duro, -a, fuerte. Ogixa gogorra dago. gógor artu. (c). esapidea. Norbait estu hartu; egia ateratzeko, askotan. Maixuak gogor artu zittuan umiak eta agertu zan kristal apurtzaillia./ Aittorrek gogor artu ei zeban semioi akzidentia euki zebanian. gógor eiñ. (c). esapidea. Tratar con dureza, sin miramientos, a alguien. Gogor eiñ gure alabiai, nagi utsa da ta. gogor eitteko ez egon. (c). esapidea. Ziur ez egon. Enago gogor eitteko, baiña uste dot biarko geratu giñala. gogórra eiñ. (c). esapidea. Ederra egin. Zuk pe gogorra ein ddozu: bazkai guztia jan./ Gogorra ein juek orrek; ezkondu bia zien astian asarretu. gogórra izan. 1. gogorra izan. (c). esapidea. Menudo es, eres, etab. Zu be gogorra za orraittio, zeure urtia ta esan bez. Errieta doinuan esan ohi da. 2. gogorra izan. (c). esapidea. Jasaten zaila izan. Bat ez, beste guztiak euskaldunak, eta erderaz ein biar. Gogorra da gero au./ Gogorra dok beti igual ibilli biarra. gogorrían. (c). adberbioa. A malas, a la fuerza. Onian ezpada gogorrian ein biako dau./ Orrekin eztozue ezer konsegiduko gogorrian. Sin. txarrían. Ant. onían. 2. gogor, gogórra. (b). adjektiboa. Rígido, -a. Oso gerri gogorrekua naiz./ Guraso gogorregixak dauzka.
gogorantziak. Ik. górantzia.
gogórtu. aditza. 1. gogortu. (a). da-du aditza. Gogor bihurtu.   Endurecer(se). Atzoko ogixa gogortuta dago./ Makalaldixa izan neban baiña berriz be gogortu naiz./ Euzkixak lurra gogortu dau. 2. gogortu. (c). da aditza. Diruz indartu.   Consolidarse económicamente. Mandazaiñen batzui urria galdu, eta gero ulixa basarrikuak billau zebela, eta orduan gogortu ziela basarri ortakuak. Klem./ Landare saltzetik gogortutako familixia da ori. 3. gogortu. (c). da aditza. Consolidarse militarmente. Nazionalistak Intxorta aldian gogortu zien da ezin izan zeben Francon aldekuak ortik sartu.