Hiztegia
érle. (Eibar) ERLA (ANG-UB., EIB.). 1. erle, erlía. (a). izena. Abeja. 2. erle, erlía. (b). izena. ERLEKÚMA, -E, ERLA-TXORTA (EIB.). Enjambre, conjunto de abejas de un colmenar. Erliak ies ein ddotse erlatokittik./ Erlia ikusi dot etxaburuko arbola baten./ Erliak urten eta erla-txortia geldittu zan aritz adar baten, toki-barri billa ziranak berriz agertu arte. (Etxba Eib)
Sing. beti erlía artu. (c). Arbolatik zintzilik bola bat eginda dagoen erle-multzoa hartu erlatokira eramateko.
erliak urten. "Enjambrar. Gaur eguardi aldera erliak urten dau, eta hor da galdara hotsa auzo guztian." (Eibetno)
erlé-ápixa, erlé-ápixia. (c). izena. Erle habia. Avispero. Bein baiño geixaotan erle-apixiai zirrika asi tta majo zaztiauta etxeratu giñan.
erlé-bátze, erlé-bátzia. (d). izena. Antzinako gazteen jolasa, auzolan ostean eta egiten zena. Erle-batzia, ai danez e, kapela aundi bat jantzi, orrek len zeak zien ba, kapela beltzak, ardilaniakin einddakua, urik-eta pasatzen etxakonak, da artaikua jantzi, ta beste tunika bat ero, alkondara bat danen gainddi, da iiiiiiiii... da erle-batzia, da an utx eittebanai belarrondokua. Diooo, jota... baiña emon belarrondokuak...! Hil.
erlojéro, erlojerúa. (b). izena. RELOJERO. Relojero. Orain RELOJERO gehiago.
tontuena erlojerua. (c). esapidea. Tontorik ez dela gelditzen adierazten duen esapidea. Gure auzuan tontuena erlojerua.
érloju, érlojua. (a). izena. Reloj. Erlojuak dabil mundua. esaera. erlojua geldi jun. esapidea. "Denbora poliki joan.
Neri erlojua geldi juten jat." (Lar Antz)
Erlojuak dabil mundua. esaera.
ermendáde, ermendadía. (c). izena. Uberan baserritarren elkartea ganadu kontuetarako. Behi bat akabatzen zenean ermandadeak hainbesteko bat ordaintzen zion jabeari. "Lana" Arrasateko kooperatiba sortu zenean galdu zen. En Ubera hermandad ya desaparecida que funcionaba como seguro ganadero. Urtero eitte zan Ermendadeko juntia./ Ermendadiak txakurtxikirik ez pagatzia erabagi dau.
ermosúra, ermosuría. (c). izena. Edertasuna; gauza ederrak aurrean ikusten direnean erabilia, batez ere. Hermosura; referido, sobre todo, a cosas hermosas que están a la vista. Gernikako ferixan izan nitzan atzo, ta aura zan ermosuria./ Onek die zure seme-alabak, e? Au da au ermosuria./ Sagastira sartu eta ermosura aura ikusi nebanian negar eitteko gogua etorri jatan.
ernári. (c). adberbioa. ERNÁI. Animalia bat umea egiteko. Preñada. Dícese de los animales. Ernari daukau biae gaztia./ Eztakitt biorra ernari eztagon. Lelenguan eztok jakitten; gero bai: ernai dago ero antzu dago. Don. Sin. umia eitteko (pertsona eta animaliak), ume esperuan egon (pertsonak) txala eitteko (behiak). Ik. ántzu, geldíttuta, bueltau.
érne. 1. erne. (b). da aditza. Germinar, brotar. Letxuga azixa aspaldi eraiñ neban baiña bape ezta erne.
2. erne. (c). du aditza. Erne eragin. Bero onek laster erneko dau porru landaria.
3. erne, ernía. (c). izena. Hazi bat ereindakoan lurrean lehenengo agertzen dena. Bizarraz ere bai. Brote, Primer germen de semilla. Garixak ernia agiri dau./ Bizarra juan ein jatan, baiña berriz be ernia agiri dot.
Ik. ernémun. 4. ernia, ernía. izena. "Perretxiko ugari hazten danian batera. Bariña aldameneko pagadi batera sartu giñanian, ha zuan perretxiko-ernia! Ze zuan ha!" (SB Eibetno). Sin. botada. 5. erne egon. aditza. 1. erne egon. (c). esapidea. Zoli egon, argi egon. Estar atento. Ganauzain dabillenian be erne egoten da zuen mutikua. Sin. árgi égon, zoli egon. 2. erne egon. (c). aditza. Esna egon. Estar despierto. Goizian eguna zabaldu orduko erne nenguan. Ik. ésna.
ernegagárri, ernegagarríxa. (c). adjektiboa. ERNEAGARRI. Desesperante, fastidioso, -a. Gosiak egon da aoko miñagatik jan eziñ izatia da ernegagarríxa.
ernégau. (b). da-du aditza. Desesperar(se), rabiar, impacientar(se). Lanik ezin ddau billau ta ernegauta dago./ Mutiko gogaikarri orrek ernegau eraitten doste./ Ori beti ernegatzen egoten da. ERNEGATZEN edo ERNEGAUTA EGON eta ERNEGAU ERAI