Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
égun. 1. egun, egúna. (a). izena. Día. egun argiz. (b). izena. A la luz del dia. Oiñ egun argiz eitten da lapurretan. Hilarik ARGIZ dio. Gero argiz etxera, e, aremaittakorako etxera. egun birik beiñ. Ik. bi. eguna argittu. aditza. Amanecer. Sin. eguna zabaldu. eguna joan, eguna etorri. (b). esapidea. Denbora iragan arren... Eguna joan, eguna etorri, eta beti berdiñ. eguna sartu. 1. eguna sartu. (c). esapidea. Eguna ilundu. Udan eguna berandu sartzen dau. 2. eguna sartu. (c). esapidea. Eguna lanean igaro. Etxera nentorren fabrikan eguna sartuta. eguna zabaldu. (b). Eguna argitu. Eguna zabaldu orduko asi giñan lanian. Sin. eguna argittu. egunez. (a). adberbioa. EGUNAZ. De día. EGUNAZ dakar Toribiok: Egunaz zaldun eta gabaz txarri, aundiki askon izatia. egunian baiño egunian. (c). esapidea. Gero eta. Egunian baiño egunian polittaua zare. 2. egun, egúna. (b). izena. Urtebetetze eguna.   Día de cumpleaños. Zure egunian Lasara joan biou bazkaltzera. Nere, zure... eguna. Sin. urtébetetze égun, urte. Ik. nére.
egunalbáko, egunalbakúa. (d). izena. ALBÁKO, ARGIALBOKO. Goizeko angelusaren kanpaiak. Oinddio eztau egunalbakua jo./ Bosteterdietan sankristaua jun, da kanpaiak iru iruko jote zittuan: daun, daun, daun. Argialbokua esate akon orri. Egunan etorreria esango bagiñu bezela. (Lar Antz). Ik. aramaittako.
egundo. (c). adberbioa. (Eibar) Sekula. Irurogeta amaika urte jaukadaz da nere bizitzan egundo ez juat bota olako putzik. (SM Ezten) Sin. sékula, iñoiz.
egúndoko, egúndokua. (a). izenlaguna. EÚNDOKO. Berebizikoa, sekulakoa.   Enorme, excepcional. Egundoko zartaria artu zeban bizikletatik jausitta. Esan E Ik. démas, demaséko, sekuláko.
egunéko, egunekúa. (b). izena. Lo del día. Lasanian egunekua merke ta ondo. Eguneko ogixa, periodikua, etab. Baita "menú del dia". Lasanian egunekua merke ta ondo
egunón. (a). interjekzioa. Goiz parteko agurra, eguerdirarte edo bazkalordurarte. Buenos días. Ik. eguardión.
egun-sari, egun-sarixa. izena. (Eibar) Jornal. Sin. jórnal.
egunsentixa
© Jaione Isazelaia
egunsénti, egunsentíxa. (b). izena. Amanecer, aurora. Egunsentixan jaiki tta garotara joan giñan. Ik. istantz.
égur.
egurra lantzen
© Aitor Usobiaga
1. egur, egúrra. (a). izena. Madera, leña. Egurrezko mai ederrak jarrittue./ Egur xeetzera noia. Ik. suégur, zurézko. egur berde, egur berdia. izena. Ebaki berri den egurra. Iketza obia egur berdiakin. Cand. egur se, egur seia. izena. EGUR XEE. Egur mehea. Egur seia ba, ekonomikan da sartzen die ba... Jose. egur-txikitze, egur-txikitzia. izena. Egurra zatitze lana. Aura einddakuen egur txikitzia eote zan, arek metroti metrora ingurura ebai danak. Jose.
egurra ebagitzen
© Aitor Usobiaga
egurra eba(g)i. Cortar leña. Ilberan obe ixate zan; ilbarrixan ebaten danak, sutaa botateko be, ura etaatzen dau. Da ilberakuai ez, ilberakua da obe egurra-ta zertzeko. Cand. egurra eiñ. aditza. Proveerse de leña. Badauzku guk paa-txarak, mordua, baiña erabiltzen dou ori sutaako egurra eitteko. Mateo. egurra xeetu. aditza. Egurra txikitu. Zakuak bete eitteko, gu anai bi ixete giñan jenealian, guk aura eitte giñuan bittartian bestiak egurra xeetu igual eitteben. Mart. mendeko egur, mendeko egurra. izena. Erraz manejatzen den egurra, mehe samarra. Mendeko egurra, esan nai neuke, e, egur mee samarra erabiltzen giñuala guk. Mateo./ Mendeko egur bat. Subillak ibiltzen dia burtarasak eitteko, burterraillak eitteko. Sendua eztanian, meetxua danian. Don. 2. egur, egúrra. (c). izena. Castigo, represión. Mutiko demonio orrek egurra merezi dau./ Fragak irabazten badau egurra etorri bia dau. egúrra émon. (b). esapidea. EGURRA ÁRTU. Dar o recibir una paliza, represión, castigo. Realak egurra emon dotsa Madrilli./ Deskuidatzen bazate egurra artuta etorriko zate. Baita kirolean edo lanean gogor saiatu, dena eman: azkenengo kilometruan egur baten hasi zuan eta ixa minutua etara jotsan bigarrenari. 3. egur. Ik. batan.
egur-zan. "Veta. Sin. izpi, hari." (SB Eibetno). Sin. izpi, ari. Ik. béta.
egur-baso, egur-basua. "Ejido.  Terreno comunal para leña." (SB Eibetno) Ik. egúrtza.
egurdun, egurduna. izena. "Maderero, que comercia con la madera, tratante de madera." (SB Eibetno)
egurgíñan. (c). adberbioa. EGURGIÑÍAN. Sutarako edo txendorra egiteko egurra prestatzen. Goimendixan ikazgiñak eta bajanaz, da ikasiñ egurgiñan. Fran.
egur-mútill, egur-mutílla. (c). izena. Baso-langilea. Sin. baso-mútill.
egurréta, egurretía. (c). izena. Su-egur garraioa.   Acarreo de leña. Gaur egun piñu-botatze eta garraiatzeari buruz ere esaten da. Ik. bedarrondóta, garóta.
egúrrikatz, egúrrikatza. (c). izena. Carbón vegetal. Egurrikatza da onena billotxa erretzeko. Ik. arríkatz.
egúrrots, egurrótsa. (c). izena. Golpe, pelea, choque... con cierto estruendo. Zezena sartu zuan tabernara ta aura zuan egurrotsa: basuak lurrian ziar, jentia txilixoka.../ Gaur Atotxan Kortabarriak-eta kriston egurrotsa erabilli dabe.