Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
egitteile
egosgogor
egitteile, egitteilía. (c). izena. EITTÉILLE. Gauzak egin egiten dituena; hitz egin eta esan bakarrik ez, egin ere bai.   Se dice las personas activas, que gustan de hacer cosas. Aura igual ezta oso argixa izengo baiña eitteilia bai./ Gure errixan barriketoso asko ta eitteile gutxi. EITT
egitteko, égittekua(k). izena. ÉITTEKO, ITTEKO. Egitekoak.   Quehaceres, deberes. Lana aintze jakonian beti izaten dau eittekon bat./ Eibarrera noia, an be badauzkat eittekuak eta. Singularrean oso nekez. ITTEKO, -uak ahoskatu ohi da gehienetan. éittekon bat eiñ. (c). esapidea. EITTEKUA EIÑ. Pikardiaren bat, barrabaskeriaren bat, gauza desegokiren bat egin. Umiak bakarrik lagaittuzu etxian? Eingo dabe eittekon bat./ Guk ein ddou eittekua!
egitteko tabakorri, égitteko tabákorrixa. (d). izena. ÉITTEKO T.. Tabaco de liar. Len zigarro-papel asko saltzen zuan eitteko tabakorrixa erretzen zuan, geixena ta. Ik. tabákorri.
egitteko txokolate, egitteko txokólatia. (c). izena. ÉITTEKO TX.. Chocolate negro, "a la taza". Eitteko txokolatia beltzaua izeten da.
egitturia
© Jaione Isazelaia
egittura, egitturía. izena. Candido Izagirrek azalpen hauek ematen ditu bere Antzuolako hiztegian: "Egittura bat emon: dar una forma; egittura txarrian jausi: caer en mala forma; egittura ederreko adarra; egitturaz ezagutu: conocer por las formas (las castañas)". Oraindik adinekoei entzuten zaie inoiz berba hau.
égixetan. adberbioa. Benetan. Oraingo umeen asmazioa, gurasoei benetan besterik ez baitiete entzun.   Vocablo inventado por los niños en sustitución de benetan. Egixetan, egixetan; andereñuai ura bota dotse./ Eztakitt egixetan ala brometan esan daben. Sin. bénetan.
egizále, egizalía. (c). adjektiboa. Egia maite duena. Egizaliak baga esan daigun egixa.
égo, egúa. (a). izena. Ala. Eguak zabalik dago oillarra.
ego-aize. Ik. égoe, -i.
egoalde, egoaldia. (b). izena. Hegoaldea.   Sur. Egoaldetik ibiltzen da euzkixa.
egódun, egodúna. (b). izena. Hegoak dituena.   Alado, -a. Egodun guztiai botatzen zotsan tirua. Ik. mója egódun.
égoe, -i, égoia. (c). izena. Viento sur. Egoiak joten dabenian eitten ei dittu edurteik aundixenak. Uberan bi hegoe mota bereizten dira: Napar-egoia, Hego-ekialdekoa eta Atxbitarte-egoia edo -aizia, Udalatx aldetik, Hego-mendebaldetik, jotzen duena. Edurren gaiñeko egua, ezin izan berua. esaera. (Oñati) (Izag Oñ). egó-áize, egó-áizia. (b). izena. Viento sur. Sin. égoe, -i. egó-áizia euki. (b). esapidea. Zoro-haizea euki. Gaur kriston ego-aizia jaukak Potok. Sin. zoroaizia euki. égoiari bégira. (c). Cara al sur. Egoiari begira dago zuen basarrixa.
egóera, egóeria. (c). izena. Egoteko era edo egotearen ekintza; desatsegina denean ia bakarrik.   Modo o acción de estar, generalmente desagradable. Estomagutik operau nindduenian eneban egoera ederra eiñ urrengo egunetan./ Eurixa goixan beian, guardasolik ez, aura zan egoeria ein giñuana autobusan paradan. EGOERIA EGIN, batik bat. "Situación" zentzuan situaziño erabiltzen da.
egoi-erre. "Viento sur muy cálido." (SB Eibetno).
egóki. EGOGI. Adinekoek egogi eta egoki, biak darabiltzate eta gazteagoek azkena bakarrik. 1. egoki, egokíxa. (c). adjektiboa. EGOGI. Aproposa, aukerakoa.   Adecuado, -a, idóneo, -a. Mutill ori oso egokixa litzake alkatetzarako./ Praka bakeruak eztie egokixenak mendirako./ Neuri etxat pentsatzen amai ori esatia (hika tratatzea), ezta bape egogixa. Mertz. «Mutil egokixa», «pelotari egokixa», «bertsolari egokixa», eta horrelakoak entzuten dira estiloa eta itxura azpimarratuz. Ik. aukeráko, aprópos. 2. egoki. (c). adberbioa. EGOGI. Idóneamente, a mano. Etxetik oso egoki daukat fabrikia./ Egoki etortzen bajat arpegira esango dotsat. Ik. eroso. berbetan, bertsotan, fubolian... egoki eiñ. (c). Oso ondo egin. Semiak pe egoki eitten dau bertsotan.
égon. aditza. 1. egon. (a). da aditza. Estar. Dagona dago, eztagona balego. (c). esaera. Egon ari presente etorri artian Bixente. esaera. "Bertantxe geratu." (Lar Antz). (geldi) egotekua ez izan. esapidea. Oso aktiboa izan. Jesus! ori be ezton egotekua. banenguan ba ni. (c). esapidea. Harrituta nengoen. Banenguan ba ni... Zeozegaittik etzan aspaldixan etortzen. 2. egon. (a). da aditza. Haber. Tonto asko dago. 3. egon, egóna. (c). izena. El estar, la inmovilidad. Zuri egona etxatzu komeni; ibilli egin bia da, ibilli./ Egonak eztauka gauza onik./ Kartetan ibilli ga residentzian, da... egonetik egonera gatoz. Egonak egonguria eta abadiak ezkonguria. (d). esaera. egonían. (c). adberbioa. Inmovil. Atsalde guztia egonian pasau dogu. egonian egon. (c). esapidea. Egon, azpimarratuta. Guk ze eingo dou ba onezkero... egonian egon./ Egonian egonda eztago ezer.
egonáldi, egonaldíxa. (a). izena. Rato largo de estancia, parada. Egonaldixa ein giñuan zure zaiñ./ Nekatuta genden da egonaldixa ein giñuan itturrixan. Hitza bera bakarrik esaten denean luzea dela suposatzen da.
egóneziñ, egóneziña. (c). izena. Lasai ezin egona.   Inestabilidad, inquietud. Atzo Donostiara, erañeun plaiara, gaur dantzara... Jesus, Maria ta Jose, ori da daukazun egoneziña. (Gurasoek seme-alabekin asko erabilitako hitza)./ Burgosko prozesuan egoneziñ aundixa sortu zan errixan.
egongura, egonguría. (c). izena. Egoteko gogoa. Ik. egon.
egosariñ, egosaríña. adjektiboa. "Lo que está poco cocido." (Izag Antz).