Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
burúko kárga, burúko kargía. (c). izena. Katarroak edo gisakoak burua eta sudur aldea zigortzen duenean buruko kargia dugula esan ohi da.   Catarro o constipado que afecta a la cabeza y a la nariz. Jarabia artzen asi naiz, kriston buruko kargiakin nabil da.
burúkomiñ. 1. burúkomiñ, burúkomiña. (a). izena. Dolor de cabeza. Burukomiñez —(edo burukomiñak—) nago ta aspirinia artu biot. 2. burúkomiñ, burúkomiñak. (b). izena. Kezka, ardura.   Preocupación, inquietud. Batian taillerreko problemak, bestian etxekuak, burukomiñ askokin dabill gizajua. Pluralean beti. Sin. burúauste.
burúko páiñolo, -u, burúko páiñolua. (b). izena. BURÚKO PÁIÑELO. Emakumeen buruko zapia.   Pañoleta. Erromeixara joaten giñan buruko paiñolo dotoriena jantzitta. Sin. burúko zápi.
burúko zápi, burúko zapíxa. (d). izena. Ik. burúko páiñolo, -u.
burúko zóro, burúko zorúa. (c). izena. Momentuko zorabioa.   Vahído, mareo momentáneo. Eztakitt tensiñua baju daukaten ala zer, baiña buruko zorua eitten jat erozein momentutan.
bururatu. (b). aditza. Burura etorri. Eztakitt zela etxatan bururatu telefonoz deitzia.
burúta, burutía. (d). izena. Sorkia.   Rodete. Ik. sórki.
burutazíño, burutaziñúa. (c). izena. Burura etortzen zaigun ideia edo asmo arraroa.   Ocurrencia; normalmente estrafalaria o caprichosa. Eztakitt ze burutaziño euki zeban gabeko ordu orretan gurera ate-joka etortzeko. Ik. begittazíño.
burutik joanda egon. esapidea. Zoro samartuta egon. Ori puxkat burutik joanda dago.
burútik-beráko, burútik-berakúa. (b). izena. Meningitis. Txikittan burutik-berakua pasautakua da ori. Esaldi hau norbaiti «kokolo» deitzeko modua ere bada.
burútu. 1. burutu. (c). du aditza. Karrerarik egin, arterik hartu (ezin). Ezin alboan duela ia beti.   Aguantar, soportar. Alaba gaztenakin burutu ezindda ei dabill familixa guztia./ Ezin ddou burutu arratoiekin. ZEREKIN burutu. 2. burutu. (c). da aditza. Gariari, artoari eta burua egiten zaion edozein landareri burua hazi.   Crecer la espiga, la mazorca, etc. Artuak laster burutuko die.
burúzkainka. (c). adberbioa. Buruz gainka. Kokoteraino.   Hasta la coronilla. Lanez buruzkainka nabill aspaldixan. burúzkainka eiñ. (c). esapidea. Amorratu eragin, gogait eragin. Mutiko demonio orrek buruzkainka eitten dotsa amandriai.
burúzuri, burúzurixa. (b). adjektiboa. Ilezuria.   Persona de pelo blanco. Buruzuri batekin ikusi juat ire anaia. Ik. astégun buru-zúri.
burzaldi, burzaldixa. (d). izena. Basoan botatako egurrak tarrasean garraiatzeko erabiltzen zen gurdi motza. Burzaldixa, aura ibiltzen zan trongotarako, egurrak erabiltzeko. Don. Sin. burdi-motz.
burzesto, burzestua. (d). izena. Hurritz makila trentzatuz egindako burkaxa duen gurdia. Burzestua da kajia orrekin trenzauakin einda. Angel. Sin. burtési. Ik. burkúbeso.
búskan ibílli. (c). esapidea. BUXKAN IBILLI. Zerbaiten bila ibili, txakurra, adibidez. Baita pertsona bat, disimuloz, zerbaiten bila edo zerbaiten atzetik dabilela somatzen dugunean zerbaiten buskan dabilela esan ohi da errezelo txarrez.   Andar buscando, andar husmeando, por ejemplo un perro, o una persona que busca algo con disimulo. Kazari ori askotan ikusten dot gure sagastixan eta zerbaitten buskan ibiliko da (sagarrak, gaztainak...)./ Ori ezta gurera berbetara bakarrik etorri, zerbaitten buskan ibiliko da./ Txakurra batera ta bestera dabill, zeozen buskan. Txakurrari zera esan ohi zaio bila has dadin: Buxka, txakurra, buxka!. buskan erakutsi. esapidea. "Educar al perro. Gaztetatik buskan erakutsittakua zan txakurra." (SB Eibetno).
bústi. 1. busti. (a). da-du aditza. Mojar(se). Ik. erre. 2. busti. (c). du aditza. (lagunartekoa.) Harreman sexuala izan.   Au sekula usatzekia da ero. Gizonai be ala esango jako. Gizon au oinddio bustitzeke jak, sekula aprobatzeke jak. Don. 3. busti. (c). du aditza. Sobornar con dinero, huntar. komentario 1 Ant. untáu. 4. bustí, bustíxa. (a). adjektiboa. Mojado. busti ala siku?. (c). Cara o cruz, cuando se realiza la suerte con una piedra plana, mojada con saliva. Busti ala siku, ori arrixa zanian —dirua etzan egoten betik— eta orduan arrixa, bota txistua ta botatzen zan gora, arri txaplata bat: “Busti ala siku?”. Don. Diruaz egiten denean kara o kruz.