Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
burdi-íkatz
burdi-zórrotz
burdi-íkatz, burdi-ikátza. (c). izena. BURDI-IKETZ. Ikatzez zamaturiko gurdia. Azen.: burdí-íkatz ere bai Ik. burdí-égur.
burdi-irrintza. Ik. burtirríntza.
burdikára, burdikaría. (a). izena. BURKÁRA. Carretada. Iru burdikara bedar falta jaku sartzeko./ Aze burkaria ekarri daben. Don. Ik. burdi-bédar.
burdikatáe, -i, burdikataia(k). izena. Garoz edo belarrez, esate baterako, zamatutako gurdia lotzeko katea. Luzea eta mehea. Burdikátaiak. Meiak, mailla txikiko... fiñak izete zien. Eta bestiak burdisokak, eskusokia baiño loditxuao. Don. Pluralean gehiago.
burdi-luze, burdi-luzía. (b). izena. Gurdi handiena. Burdirik aundiña izeten zan, iñaurkittarako, garua, bedarra. Luziena, burkamaik luziena. Don.
burdi-motza
© Asier Sarasua
burdi-motz, burdi-motza. (b). izena. BURDI-MOTX. Basoan botatako egurrak tarrasean garraiatzeko erabiltzen zen gurdi laburra. Kataiekin tronguak batu ta tarrasian. Tarrasian eruate zien. Orri guk etxian burdi-motza esate gontsan. Angel./ Ixete zan trongotaako burdixa, burdi-motza, erruberak eta burtetxia mox-motxa. Eleut. Sin. burzaldi.
burdíngáldara. 1. burdíngáldara, burdíngáldaria. (d). izena. Morokila egiteko ontzia. Zapala, eta helduleku batekin zintzilik jartzeko. Morokil-galdara ere deitzen zitzaion.   Recipiente no muy grande en donde se hace el "morokil". Lengunian treberian billa nebillela e billau najuan morokill-galdaría, burdiñazko galdaria. Don. 2. burdíngáldara, burdíngáldaria. (d). izena. Caldero de hierro. Se utilizaba en usos más ordinarios que el de cobre. Ordinarixotxo erabiltzen zan txarrijana ta egosteko, burdingaldaria, bi aldetatik eskulekuekin da. Kobrezkua e, aura be ba txarriki lana eitte zanian, odolostiak eta, arek egosteko ibiltzen zan. Don. Kobrezko galdaratik bereizteko, batik bat. Normalean galdara, soilik.
burdingeza, burdingezia. izena. (Eibar) "Hierro dulce.   Zirkuitu magnetikuetarako egokixa dan burdiña suberatua. Burdiña huts txamarra, xaflakorra eta mekanizatzeko erreza." (SB Eibetno).
burdingintza, burdingintzia. (c). izena. Siderurgia.
burdingorri, burdingorrixa. izena. (Eibar) "Kobrea. Arrateko aldietan bazan burdingorri gei apurren bat. Sin. urraida (Eib.)
burdinguri, burdingurixa. "Hierro maleable.   Burdiñurtuan eta galtzairuan arteko aleaziñua. Suberatu egitten da xaflakor bihurtzeko." (SB Eibetno).
burdinzíri, burdinziríxa. (c). izena. ZIRI. Egurra erdibitzeko erabiltzen den ziria.   Cuña de hierro, que golpeado con una porra se usa para partir maderos grandes. Etxera joan eta ekarrizu porria ta burdinzirixak. Ziri soilik ere bai. Ik. porra-zíri, ziri.
burdíña, burdiñía. (a). izena. Hierro. burdiñia landu. (c). aditza. Forjar, fraguar.
burdíña-kósko, burdíña-kóskua. (d). izena. Burdina pusketa, koskorra. Manofrak, eztakit zuk dakizun zelakuak dien, burdiñia ei dauke, koskorrak ei dauzke ta, uela emendik ola, ta au sartu eskuen da, burdiña-koskuak ei dia, manofrak orrek. Ben. Ik. izótz-kósko.
burdíñara, burdíñaria. (c). izena. Burdinazko area. Burdiñaria ero gradia esate jakuan ari. Ola ortzoker... e, eztakik tar-tar-tar ibiltze zana; auraxe zuan gradia. Klem. (Ik. deskrizioa areburdiñara hitzean) Gure amak —eta Ubera aldean oro har— burdiñara, areburdiñara eta grada gauza berari esaten dio. Donatorentzat, ostera, burdiñara eta bostortz gauza bera dira batetik, eta areburdiñara eta grada ere bai, bestetik. Ik. aréburdiñara, bóstortz, gráda.
burdiñarátu. (c). du aditza. Burdinara pasatu.   Arar superficialmente la tierra con la burdiñara Goldatu aurretik burdiñaratu eitte zan lurra./ Mendiko garosaillak, danak burdiñaratu eitten zien; pentsaizu. Ben.
burdiña-salda, burdiña-saldia. (d). izena. Colada, hierro fundido. Ik. salda.
burdiñori, burdiñorixa. izena. (Eibar) Latón. Sin. letoi.
burdióndo, burdiondúa. (c). izena. Santuaren egunean, idiek tiraturiko gurdia igotzen da goizean Bergaratik San Martzialera gainean zahagi ardoa duela. Meza ondoren Burdiondua egiten da: jendea gurdi ondora bildu eta zahagiko ardoa banatzen da. Goizian zazpiretan letañia, eta gero amarrak aldera burdixak igotzen juan dultzaiñero ta txistularixekin, gero Burdiondua eitteko. Klem Hona Miguel de Unamunoren aipamena: "Lo digno de atención es el 'burdiondo', institución sagrada. En el carro se recuesta indolente el grasiento y cintoso pellejo, que va gordo y boyante y vuelve flaco y exhausto por la sangría... Junto al carro se trinca en la tacita de barro barnizado." "La Romería de San Marcial en Bergara". (1888). Miguel de Unamuno. Obras Completas I, 212. o. .
burdisóka, burdisokía. (c). izena. Gurdikadak lotzeko erabiltzen den soka luze eta sendoa.   Cuerda larga y fuerte que se utiliza para atar los carros cargados de heno, helecho, etc. Burdisokak aaztuta joan giñan basora ta mutikua bialdu giñuan billa./ Burdikátaiak. Meiak, mailla txikiko... fiñak izete zien. Eta bestiak burdísokak, eskusokia baiño loditxuao. Don. Zazpi edo zortzi metro ingurukoa. Luzeagoak ere badira. Ik. astosóka, eskusóka, lepasóka.