Hiztegia
balíxo. 1. balixo, balixúa. (b). izena. Valía, precio, valor monetario. Zenbat izan leike bei baten balixua?/ Taxisan balixua pagaukotsut Zumarraraiño eruaten banozu.
Ik. balore. 2. balixo izan. aditza. Ik. balío izan.
bálle, bállia. (c). izena. Auzo edo eskualde zentzuan erabilia, Eibar eta Elgoibar aldean, batik bat: Arrate-ballia, San Andres-ballia, Ormola-ballia... Ortxe, Ormola-balleko mutillak ei zien. Hil. Debagoienean ez da ia erabiltzen.
bállena. 1. bállena, bállenia. (a). izena. Ballena. 2. bállena, bállenia. (b). izena. Varilla de paraguas. Kontuz ibilli ari, ixa ballenia begittik sartu dostak eta. Antzinako kortseek, merinakeek eta horrelakoek zituzten nerbioei ere ballena deitzen zitzaien.
balóre. 1. balore, baloría. (b). izena. Valor, audacia. Baloria bia da danen aurrian ori esateko.
2. balore, baloría. (b). Valía, valor, precio. Erropatan beintzet eztauka balore aundirik. Balore eta balixo Sin. gisa erabili ohi dira. Adinekoek bigarrena gehiago. Ik. balixo.
báltsio, baltsiúa. (d). izena. Dantza lotua. Baile agarrado. Baltsiuan eittia proibiduta jeuan da Eibarrera joaten giñuztan./ Jazbanakin baltsiua jaok Bergan. Adinekoek bakarrik; agarraua bestela. Etim.: «valseo».
bána. 1. bana. (a). zenbatzailea. Uno a cada uno. Bakoitzai sagar bana emon.
2. bana. Empate a uno. Realak eta Atletixak bana ein ddabe.
bánaka, bánakia. (c). zenbatzailea. Unos pocos, unos cuantos. Eztago perretxiku asko, ondo banakia bakarrik./ Sagar batzen ibilli ga; banakia bakarrik geldittu da arbolan./ Umiak okerrak geixenak, eta zuzenak banakia./ Eztauke arkuik (sagarrak), banakiak baleike baiña.
Banakia forma, batez ere.
bánaka-bánaka. 1. banaka-banaka. (b). zenbatzailea. De uno en uno. Banaka-banaka pasau die korredoriak.
2. banaka-banaka. (c). Gutxika-gutxika (dezente, asko, azkenerako). Auan banaka-banaka (eritasun) asko, baiña bat txarra naparrixia. Don./ Ezta jente asko etorri, baiña banaka-banaka, azkenerako itxuratu ein dda.
bánaka(n) batzuk. zenbatzailea. Bakarren batzuk. Banaka(n) batzuk eitten dabe euskeraz baiña geixenak ez.
bánakan bat. (b). zenbatzailea. Bakarren bat. Banakan bat baleikek, paiña eztok asko topauko.
banán. (b). adberbioa. BANAN-BANAN. De uno en uno. Banan-banan katxeau giñuzten./ Banan sartu komunera.
banan-banako, bana-banakuak. adjektiboa. (Antzuola) "Ederrak, bikainak, aukeratutakoak. Banan-banako sagarrak dauzku aurten./ Antzuolan zelako mutillak... olaxe banan-banakuak dae, e!
bánasta, bánastia. (b). izena. Baserri lanetarako zumitzezko saski borobilkotea. Espuerta, banasta. Banastia geixen ibiltzen zan maatsa eruateko-ta, arbixa eruateko-ta ortarako: banastaundixa esaten jakuan. Beste bat lur-banastia lurra erabiltzeko, txikixa; beste bat, etxetan danian egoten zuan lenao zapi-banastia. Aura lixibia einddakuan erropia erabiltzeko. Bee zabalakin, kasi gora estutxuao zala. Don. Ik. banástatxo, banástaundi, lur-bánasta, zapí-banasta. banástapian lo eiñ. (c). esapidea. Hurrengo egunean norbaiten urtebetetzea denean, zera esan ohi zaio: Zer, gaur banastapian lo ein biakozu. Ez dugu jakin ahal izan zergatik. Agian oilolokak banastapean sartu ohi direlako lokatzeko? Ik. lokátoki.
banastakára, banastakaría. (b). izena. BANASTAKADA. Banastakada, banasta bete jenero. El contenido de una espuerta. Amar banastakara arto karriaittut ganbaratik.
banástaundi, banástaundixa. (b). izena. Espuerta grande, la más usual. Baserri guztietan egon ohi dira banastaundixa eta banastatxua. Ik. bánasta.
banátu. 1. banatu. (b). da-du aditza. Bereizi. Separar(se). Orren gurasuak banatuta bizi die./ Burrukalarixak banatzera juan da berak artu zittuan kristonak. Sin. sepárau, apártau. 2. banatu. (b). du aditza. Repartir. Karamelo onek lagunei banatzeko die.
Sin. errepartídu, partidu. 3. banatu. (d). du aditza. Gogor jo, tratu txarra emon. Golpear, maltratar. Bidera urten jotsen da danen artian jota banatuta laga juen. Gutxi erabilia.