Hiztegia
árre!. (a). interjekzioa. Astoa astintzeko esaten den hitza. Voz con la que se acucia al burro. Arre astua! . Ant. íso!. Bakoitzak bere astuai arre. esaera. Bakoitzak bere gauzak aurrera eraman. . arre edo iso egin. (c). esapidea. Zirt edo zart egin. Arre edo iso eitteko sasoia dozu zuk pe.
arre-arre ibili. esapidea. (haur hizkera.) Asto edo zaldi gainean ibili.
arrebaérdi, arrebaerdíxa. (c). izena. Guraso bat desberdina duen arreba. Hermanastra (de hermano). Esan bi hitzetan ere bai: arréba erdíxa.
arrébato, arrébatua. (d). izena. ARRÉBATU. Zakarraldia, beroaldia. Arrebato. Lelengo arrebatuan eskuan zeukan bringiakin jo juan buruan. Klem./ Eurixa grazia ederrian ein dau, beste arrebatu aren aldian beste gauza bat da au.
arrebatzako, arrebatzakua. (d). izena. Arreba ordekoa. Arrebatzakua eban baiña bere odolekua beste gura eban. (Etxba Eib)
arréburroka. (a). adberbioa. Batak bestea bizkarrean hartuta ibiltzean datzan haur jolasa. Juego que consiste en transportar a la espalda a alguien. Guazen arreburroka ibiltzera.
arréglau. 1. arréglau. (a). du aditza. Konpondu. Arreglar. Bizikletia arreglatzera eruan dot. Sin. konpondu. 2. arréglau. (a). da aditza. Moldatu. Arreglarse, apañarse. Zu trankill; bakarrik arreglauko naiz./ Eztie arreglau diru asuntuak. Sin. jirau, moldau, konpondu.
arréglu, arreglúa. (b). izena. Konponketa. Arreglo. Eruan dot autua, ta esan doste arreglu txarra daukala./ Arreglu batera ailegau biakou, bestela Ik. konpónketa.
arreme, arremia. (Eibar) "Herramienta machiembra. Arran eta emian lana batera egitten daben erreminttia." (SB Eibetno).
árren. 1. arren. (a). juntagailua. Nahiz eta. Juntagailu kontzesiboa. Aunque. Ezin dda nai izan arren.
2. arren. (a). juntagailua. Xede-kausazko atzizkia. -gatik. Angulak jatearren enitzake ezta etxetik pe urtengo.
arrera, arreria. (Antzuola) "Zerbait ondo hastea edo eramatea. Zerbait ondo doanean ere zera esan ohi da:
Arrera ona doiar orrek lanian./ Zelako arreria doiarren fabrika orrek." (Lar Antz).
arrési. 1. arresi, arresíxa. (d). izena. ARRÁTZI. Errekako arrantzale tranposoek harriz egin ohi duten hesia arrainak errazago harrapatzeko. Seto de piedras que ciertos pescadores tramposos hacen en el rio para pescar más fácilmente. Arratzixa ba, ibaixa alde bittatik, eta ipiñi arrixak alkarren gaiñian, erdira ura jun dailla, da erdi artan e esparbela-ero erreminttak egote zien peskarakuak. Aura ipiñi tta an arrapatzeko arraiñak; barbua asko egoten zan-da, aingirak pe bai-tta. Aniz.
2. arresi, arresíxa. (d). izena. (Ubera) Aldapan dagoen soroari eusteko egiten den horma. Sin. soórma.
arretxiko artu, eruan. (b). esapidea. ARRAITXIKO (EIB.). Norbait, umea gehienetan, bizkarrean hartu eta eraman. Aittak Antton arretxiko eruan eben Urbixaraiño. Ik. arréburroka.
arrézkero. (b). adberbioa. ARREZKEROKAN. Ordutik. Desde entonces. Beiñ asarrealdi gogor bat izan giñuan da arrezkero ezka aixkiratu.
Azen.: árrezkero ere bai. Ik. ordú ezkero, ordútik.
árri.
1. arri, arríxa. (a). izena. Piedra. Ik. arri-kóskor. Arríxak eztauka begirik. (c). esaera. Hau esan ohi da norbaitek norbaiti harria jaurtitzen dionean, harriak elkarri botatzeak duen arriskuaz ohartarazteko. arri tta orma ibili. (c). esapidea. Gogor, osasuntsu ibili. Aspaldixan arri tta orma najabik.
2. arri, arríxa. (b). izena. Pedrisco. Arrixak ortu guztia apurtu dau. Sin. arriabar (Eib.). Sin. arríabar. arrixa eiñ. (b). Harri zaparrada egin. Joan dan zapatuan Elgetan arrixa eiñ i zeban.
3. arri, arríxa. (c). izena. Zorrozteko, ehoteko edo beste eginkizun batzuetarako erabiltzen diren harriei arri, besterik gabe, esaten zaie askotan, eta ulertzen da testuinguruan. Jakina, hauek badute gehienetan bere izen berezia. Llámase genéricamente a muchos objetos de piedra que normalmente además tienen su nombre específico. Kutxilluak arrixan pasau biako die./ Arrixa gastau jako txiskeruai. Ik. arraitz, erpíllarri, ségarri, txiskero-arri, zorróztarri. errótarri, errótarrixa. (b). izena. Muela de molino.
4. arri, arríxa. (d). izena. Lehengo etxetan egon ohi den harrizko fregadera. Fregadera de piedra de las cocinas antiguas. Goiz guztia ontzi garbitzen jardun dot arrixan. Gaur egun fregadera.
arrikua eiñ. (d). Ontziak garbitu. Gaur ia galdua. Ontzixak garbittu esan ohi da.
arriábar. 1. arriabar, arriabárra. (d). izena. Harrabotsa, zarata handia. Estrépito, escándalo. Azelakotxe arriabarra erabilli daben igeltseruak etxeko paretak botatzen. Klem.
2. arríabar, arríabarra. (d). izena. (Eibar) Pedrisco. Arriabarra dator Elosu aldetik. Sin. arri. 3. arríabar, arríabarra. (d). izena. (Eibar) "Adversidad, ruina. Arriabarra galanta badatorkigu zuk eiñ dozunagaz.