Hiztegia
zuríttu. 1. zurittu. (a). du aditza. Zuriz pintatu. Blanquear, pintar de blanco. Etxiak zuritzeko pinturia erregalatzen i dabe.
2. zurittu. (b). da aditza. Kolorea mudatu, zurbildu. Galantak entzun arren ezta zurittuko./ Momentu baten zurittu zan da lurrera jausi zan.
3. zurittu. (b). du aditza. Elurra lur gainean jantzi. Cuajar la nieve. Edurra eiñ arren eztau zurittu.
4. zurittu. (b). du aditza. Pelar una fruta, un caramelo, etc. Aitta, zurittuidazu naranja au.
5. zurittu. (c). du aditza. Justificar. Bere jefia zurittu ezindda bajaukak neikua lan./ Orrekin bere burua zurittu nai izan dau.
BERE BURUA ZURITTU, gehienbat. bere burua zurittu, gehienbat. Bere burua zurittu, gehienbat.
6. zurittu. (b). zaio aditza. Ilea urdindu. Zela zurittu jatzun burua! 7. zurittu. (d). du aditza. Apostua onartu. Aceptar una apuesta. Zurittu nai bok, zurittu.
8. zurittu. (d). aditza. Zorrak ordaindu. Pagar deudas. Alde guztietan zorrak jeuzkan baiña aittak zuritze juan.
9. zurittu, zurittúa. (c). izena. Zuriz pintatzea. Ondo etorriko jako etxeaurriai zurittu bat.
zuríuna, -e, zuríunia. (b). izena. Kolore zuriko unea. Mancha o espacio de color blanco. Ze ete da Urrupaingo zelaixan dagon zuriuna aura?
zurkaitz, zurkaitza. adjektiboa. (Antzuola) "Pertsona hotza, gogorra, goxotasun gutxikoa, gustorik ematen ez duena. Zelako zurkaitza dan./ Goiko Iñaxi da gauzia zurkaitza." (Lar Antz)
zurkatx, zurkatxa. (Eibar) "Laborria, beldur handia. Eskarmentua ere esan nahi du. Zurkatxa ez da ez maitte eta ez errespetua./ Emon detsan pasariakin makaleko zurkatxa artu dau." (AAG Eibes).
Ik. zukúrutz.
zúrkun, zurkúna. (d). izena. Letxuga edo aza bati gogortzen hasten denean kukulu erdian egiten zaion kirtena. Gora egiten duenean GARA esaten zaio. Zurkuna, auraxe, lelengo azte jakon kertentxo aura. Zurkuna. Da gora ein baldin badau ba, garia. Don.
Behin bakarrik entzun dut. Ik. gára.
zurrun, zurrúna. (d). izena. Tetxuak oso altuak zirenean, lekua aprobetxatzeko, haga eta abarrekin ateratzen zen tarteko espazioa, babak lehortzeko-eta erabilia. Ori zurruna. Beste aga batzuk orren gaiñetik orma gaiñera o zapata gaiñera ipini, da emen gaiñian ba zurruna. Babia sikaketako ta olako gauzetarako. Jesus.
Berba hau ez da Bergara inguruan erabiltzen, baina bai Oñatin. U. estepan. 201935)));
print_r($node->body);
?>
ubre: errepe
ulmus glabra: zumar,olmo; olmo
últimamente: aspaldian, azkenaldixan, oiñaldixan desde hace mucho: aspaldittik
último, -a: azken, atzen, azkenengo último en las cartas: azkenesku último, rezagado: ardierren el último año, etc.: joan dan, joan daneko, iraoko
umbría: aiñube, izotzalde
uncir: uztartu
ungüento: ujentu; zirikillote
únicamente: bakarrik, uniko
único: bakar
unicornio, de un solo cuerno: adarbakar
unidad: ale, buru
unirse: alkartu, batu
uno, -a: bat uno a cada: bana uno en cada lance: lantzian bat de uno en uno: banan unos cuantos: banaka batzuk
uña: atzazkal
urbanita: kaleume
urgente: prixako
urraca: mika
urtica dioica: asun; ortiga
usanza: usarixo, oittura a la antigua usanza: usarixo zarrera, lenaoko usarixora
usar: erabilli, usau
usted: beroi de usted: berorika
ustilago zeae unger: artaputz; tizón de maíz
uva: maats grano de: maats-ale prensar uva: maatsa zapaldu uva silvestre: txori-maats uva de gato: belarriko miñan bedar
ulmus glabra: zumar,olmo; olmo
últimamente: aspaldian, azkenaldixan, oiñaldixan desde hace mucho: aspaldittik
último, -a: azken, atzen, azkenengo último en las cartas: azkenesku último, rezagado: ardierren el último año, etc.: joan dan, joan daneko, iraoko
umbría: aiñube, izotzalde
uncir: uztartu
ungüento: ujentu; zirikillote
únicamente: bakarrik, uniko
único: bakar
unicornio, de un solo cuerno: adarbakar
unidad: ale, buru
unirse: alkartu, batu
uno, -a: bat uno a cada: bana uno en cada lance: lantzian bat de uno en uno: banan unos cuantos: banaka batzuk
uña: atzazkal
urbanita: kaleume
urgente: prixako
urraca: mika
urtica dioica: asun; ortiga
usanza: usarixo, oittura a la antigua usanza: usarixo zarrera, lenaoko usarixora
usar: erabilli, usau
usted: beroi de usted: berorika
ustilago zeae unger: artaputz; tizón de maíz
uva: maats grano de: maats-ale prensar uva: maatsa zapaldu uva silvestre: txori-maats uva de gato: belarriko miñan bedar
zúrrut, zurrúta. (b). izena. TXURRUT. El beber, la afición al beber. Ari be majo gustatze jako zurruta./ Illuntzero zurrutian ikusten dot.
zúrrut eiñ. (b). du aditza. (adierazkorra.) TXURRUT EIÑ. Edan. Arrautza irakinak zurrut egiten dira eta ez edan. Don.ren arabera ura edo ardoa, ostera, edan, ez zurrut. Ardaua ta orrek gauza orrek eran. Zurrut esnia, ero artu nai eztaben gauza bat ume bati, manzanillia artu erain biar bajako, “ala, zurrut eiñ manzanilla ori”. Don.
zúrrut eta zúrrut. (b). esapidea. (adierazkorra.) Edan eta edan. Atsalde guztia zurrut eta zurrut pasau dou.
zurrutára, zurrutaría. (b). izena. Zurrutada. Trago de bebida. Esne zurrutara bat eiñ da belaxe nator. Ik. trágo.
zurtu. aditza. (Eibar) "Txunditu, zur eta lur geratu. Ainbeste ikusmirak aiñ leku gitxixan, zurtu ninduan.
zútik. (a). adberbioa. ZUTÍÑIK. De pie. Ezin da zutik egon. Sin. tente. zútittara ipiñi. (c). esapidea. Tente edo ertzaren gainean ipini, ohol bat adibidez. zutittara lana eiñ. (c). esapidea. Etxearen egiturako egurrak konpresiora lan egin. Ik. tiran lana eiñ.
zutíko.
1. zutiko, zutikúa. (d). izena. Zerbaiti eusten zutik dagoen postea. Postiai esate jako zutikua. Argi postiai zutikua ez. Etxe barruan betik ola ipintzen den zer bat. “Oni zutiko bat ipiñiko jotsau”, ori dok probisional ipiñiko jau. Da bestia berriz “poste bat dao amen”. Poste bat, betiko, baztarreko postia, erdikua, ero. Don. Ik. póste. 2. zutiko, zutikúa. izena. . Belar luzea, orri horixkaduna (?).
