Hiztegia
zúbirin-zúbirinka. (d). Antzinako neska-jolasa. Bi lagun aurrez aurre esku bietatik helduta jarri honakoa kantatzen, eta besteak azpitik pasatzen hasten dira. Zubirin-zubirin, nungorin nungo, Frantziarako seme-alabak gerade, urrengo-urrengo pasatzen dana emen geldituko dala. Klem. Hau esateaz bat azpitik pasatzen ari dena harrapatzen da beso bitartean.
zubitesi, zubitesixa. izena. XVI. mendeko udal-agiri baten agertzen da hitza. Hesiak igarotzeko zubi edo pasalekua esan nahi duela dirudi.
zúku. 1. zuku, zukúa. (c). izena. Patatak desegiten direnean lapikoan sortzen den pure antzekoa. Purea ere bai. Zukua gelditzen da lapiko ondarrian./ Beratziak inguruan patatia egositta, patata-zukua. JJp.
2. zuku, zukúa. (d). izena. Erremolatxa egosia, zaia edo gisakoak nahastuz eta zukutuz eginiko abere-jana. Ik. zukutu.
zukúrutz, zukurútza. (d). izena. Pavor, pánico. Ilgo dabela amenazau dabe. Ori da zukurutza sartu dotsena.
ZUKURUTZA SARTU jaso dugu bakarrik. Hasierako ZU hori IZU izan daiteke. Ik. zurkatx.
zukútu. 1. zukutu. (c). da aditza. Desintegrarse las patatas en el puchero. Zenbaitt patata klase zukutu eitten da lapikuan./ Batzui patatak zukututa gustatze jakue.
Patatei buruz entzun izan da. 2. zukutu. (d). du aditza. Zukua egin, txerriendako erremolatxa egosia deseginda, adibidez. Hacer una masa o una especie de puré. Zukutu zapaltziai be esate jakok; baiña zukutu masa bat eittia be bai. Zukua, aintxiñan, erromalatxia egosten zanian da, zaixakin zukutu; zukua zuan gero txarrixai emoteko ero; egosi lelengo ta gero eskuakin zukutu, zaixakin naastu ta txarrixandako zukua. Klem.
3. zukutu. (d). du aditza. Mahatsa edo sagarra dolarean zapaldu ardoa edo sagardoa egiteko. Prensar la uva. Ankekin ero eskubara buruakin ero zeozekin puxkat zukutu geo prensiakin artzeko obeto. Don.
MAATSA ZAPALDU esan ohi da gehiago mahatsaz. Irudizko zentzuan ere bai: Arbolia jausi jakon eta ixa zukutu zeban.
zulátu. 1. zulatu. (a). du aditza. Zuloa egin. Agujerear, taladrar. Txakurrak prakak zulatu dost.
2. zulatu. (c). du aditza. Zerbait gestionatzen saiatu. Incidir, intentar gestionar. Batian bestian zulatu ezkero azkenian topau eitten da lana./ Familixan zulatukot, ia baten batek lagatzen doskun kotxia.
zúldar. 1. zuldar, zuldárra. (c). izena. Ganaduei sortzen zaizkien garau zornetsuak. Diviesos del ganado. Eztakik arran moduko batzuk, zuldarrak, zela etaratze jakuen ganauei; zeozek pikau itte jotsek eta gero barruan formatze jakuek arrán moduan, eta gero, eldutakuan, estutu ta urten itte juek. Klem.
2. zuldar, zuldárra. (d). izena. Adoleszentzian gaztetxoei irten ohi zaizkien garauak. Espinilla. Ganauak eta eukitzeittuen orrek. Eta baitta arpegixan egoten dien orrek, gaztetxuen zer orrek pe, zuldarrak. Klem.
zúlo. 1. zulo, zulúa. (a). izena. Agujero.
zúlo eiñ. (c). esapidea. ZULUA EIÑ. Lanpostu edo leku batean asentatu, bertakotu. Tonto-tonto sartu zan ofizina ortan, baiña itxuria zulo ein ddau.
zulúa eiñ. (c). esapidea. Zorrak egin, negozio batean, adibidez. Kriston zulua ein juan taberniakin.
2. zulo, zulua. izena. Madriguera. Ik. aizeri-zulo, sator-zúlo.
zumáka, zumakía. (c). izena. . salix. Berez, erreka bazterretan eta, sortzen den zumea. Mimbre silvestre. Guk zumakia orri. Zumia saillian sartzen zanai. Errekonduan —au berez, tortuak eoteittuk orrek, zera lotzeko ta— oni zumakia esaten gontsan; ta gero len asko eitten zuan, plantaziñuak, ta ari zumia. Don. Ik. zidor zumáka, zúma.
zumalíkar, zumalikárra. (d). izena. . ZUMALÁKAR. frangula alnus. Arraclán. Arbola ederra egiten da eta erreka ondotan eta leku hezetan hazten da.
zumátaitz, zumátaitza. (c). izena. (Oñati) ZUMETAITZ. "El palo que se atraviesa en los caminos para desviar el agua." (Izag Oñ)