Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
zílbot
zíntta
zílbot, zilbóta. (d). izena. (adierazkorra.) ZILBOR, TXILBOR. Pertsonen tripa handia.   Barriga humana de consideración. Obispuan lakotxe zilbota dauka./ Orrek dauka zilborra, orrek.
zílddu. (d). da aditza. Kipula, berakatz, porru eta horrelakoei erdiko zila garatu.   Desarrollarse el escapo al ajo, puerro, etc., normalmente en la despensa hacia la primavera, y a veces en la misma huerta. Cuando esto sucede ya no sirven para comer. Patata azixai zilla urtetetze jotsak, eta kipulak eta zilddu itteittuk. Urtetze jakonian ernemuna ero zera; patatiai ernemuna urtetze jotsak, baiña zerai, kipuliai-tta, berakatzai-tta zilla; ganbaran, zaartzen dienian. Sin. zirittu. Ik. garátu.
zilindrua
© Jaione Isazelaia
zílindro, zílindrua. (c). Kamineroek bidegintzarako erabiltzen duten zapalgailu handia.
zímaur, zímaurra. (c). izena. (Osintxu) Satsa.   Estiércol. Kristonak eindda i eren e; zimaurrok eta danak astindduta, alkar itxuria ezin benziduan ero. Hil. Sin. sats.
zimáurketa, zimáurketia. (d). izena. (Osintxu) Zimaurra sorora edo zelaira ateratze eta zabaltze lana.   Estercolamiento. Martixan lelengorarte meriendaik ez. Gero martixan lelengotik atzera eitten bazan lurretia ero beste... zimaurketia ero, meriendia. Hil. Sin. satséta.
zimel. Ik. ximel.
zímentu, zímentuak. (b). izena. Oinarriak.   Cimientos. Zimentuak etara, gero paretak jaso. Don. Pluralean. zímentuak etára. (c). aditza. ZÍMENTUAK ARTU. Construir los cimientos.
zimítz, zimítza. (d). izena. ZIMETZ, ZUMITZ, TXIMETZ (LEIN.). Zurezko tirak, gaztainazkoak normalean, banasta eta saskigintzarako egiten direnak, batez ere.   Fleje de madera. Zimitzezko zesto aundixak zien, eta an ogixak, da arek elizara eruaten zien, da sepulturan ipintzen ogi arek. Ben./ Nik ezautu dot beste bat zimitzakin inddakua. Ari burkubesua. Don./ Zimetza lenaokua izen bia da, metalikua etorri aurretikua. Zimetzakin kurioso eiñ ezkero (gaztanontzia) ori gauza ona izengo da. Luis./ Zumitzezkua, eskulekua arkuan gaiñetik dabela, luzenkia. Metro erdi inguru luzenka, azi-kotzaria. Gain libria, eskulekua erdi-erdittik, gaztaiñiakin eindda. Don. Zimítza etáratzekua deitzen dio Don.k zumitz-tirak egiteko bi eskulekudun kutxilari.
zimitzézko, zimitzezkúa. (d). izenlaguna. ZUMITZEZKO, ZIMETZEZKO. Zumitzez eginikoa.   Hecho de fleje de madera. Banastak eta zestuak zimitzezkuak izeten die./ Zimitzezko zesto aundixak zien, eta an ogixak, da arek elizara eruaten zien. Ben.
zimur. Ik. xímur.
zinbili-zanbulu. 1. zinbili-zanbulu. "Altzoan umea hartu lo eragiterakoan eta alde batera eta bestera egiten den mugimendua." (Lar Antz). Sin. txinbili-txonbolo. zinbili-zanbuluka. adberbioa. "Zinbulu-zanbuluak eginez. Umiak giñanian amandrian altzuan zinbili-zanbuluka ibiltze giñan." (Lar Antz). 2. zínbilu-zánbulu, zínbilu-zánbulua. izena. (Eibar) Columpio. Sin. txintxaun, zíburu.
1. zinbili-zanbulu. "Altzoan umea hartu lo eragiterakoan eta alde batera eta bestera egiten den mugimendua." (Lar Antz). Sin. txinbili-txonbolo. zinbili-zanbuluka. adberbioa. "Zinbulu-zanbuluak eginez. Umiak giñanian amandrian altzuan zinbili-zanbuluka ibiltze giñan." (Lar Antz).
zinbriñarri, zinbriñarrixe. izena. (Aramaio) Harri mota gogorra, apurtzeko zaila.
zinbrixia
© Jaione Isazelaia
zínbrixa, zínbrixia. (d). izena. Eraikuntza baten zurezko egitura edo eskeletoa. Egurrian ola zeoze eitten danian zinbrixia esaten jako. Lelengo etxabola bat ein biar baldin bou, eingo juau egurrakin, ala ta ola ta; “lelengo zinbrixia eingou ta teillatua emon, da gero rebokauko juau beetik e, paretak eingo jotsau”. Don. Ik. eskéleto.
zine, zínia. (a). izena. Cine. Ik. paretako sorginkerixa.
zingira. Ik. ur-zingíra.
zingoiña. ZINKOIÑA. Ik. zinkuíñarri.
zink, zínka. (d). izena. Cinc. Nik betik zinka o ola ezautuittut edarrak. Egongo zien edarrak e, ikusittut kobrezkuak pe bai. Don.
zinkázko, zinkazkúa. (c). izena. Hecho de cinc.
zinkuíñarri, zinkuíñarrixa. (d). izena. ZINGOIÑA, ZINKOIÑA. Zingurina; harri mota bigun samarra. [Karea egiteko] atxeko arrixa bia da, karatxa esate otsau guk; beste arri klase batzuk badia, zingoiñia ero, zingoiñiak pe eitten dabela esaten zaben baiña. Felix.