Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
zaputz, zaputza. izena. "Pescuezo.   Animalixa batzuen lepo ingurua, atzekaldia gehixenbat. Jaixo-barrixak diranian, katakumiak zaputzetik oratzen jittuk amiak, alde batetik bestera eruateko." (SB Eibetno) ZAPUTZETIK ORATU edo ELDU, batik bat.
zapuztu. ZAPOZTU. 1. zapuztu. (c). du aditza. ZAPOZTU. Txoriak bere kabiko umeak edo arrautzak abandonatu.   Abandonar el pájaro en el nido sus huevos o crías. Txikittan sarri entzuten giñuan txori apixak etziela ikutu biar, bestela amiak zapuztu eingo zittuala ta. Batzuetan abandonatu beharrean hil egiten ditu ameak; hau ere zapuztea da. Zera diosku Klementak: Txorixana, zapoztu eitte zittuala umiak, ba ori esate zeben e, amiak kaixola baten... apixan ekarritta gobernatzen diardualakuan e, benenua ero, zapoztu itte zittuala, perrejilla emonda ero eztakit zer be. 2. zapuztu. (d). da aditza. ZAPOZTU. Elkarrekin haserretu. Uste dot anai-arrebok aspaldixan zapuztuta dabitzela. 3. zapuztu. (d). da aditza. ZAPOZTU. Zapotz bihurtu. Landare edo animalia bat eskastu, kaxkartu.   Desmejorar un animal o planta. Zapoztuta... ola kaxkartu itten danian gauzia: zapoztu ein ddok. Landare bat ero, txita bat ero makaldu, zapuztu.
zar. 1. zar, zárra. (a). adjektiboa. Zaharra.   Viejo, -a. Zaarrak barri arrabixaen eraingarri. esaera. Sin. Zárrak bárri, arrabixagarri. Zárrak bárri, arrabixagarri. (d). esaera. ZAARRAK BARRI, ARRABIXAEN ERAINGARRI. Ze barri? galderari hala erantzun ohi zaio, gauzak betiko antzera jarraitzen dutela adierazi nahi denean. Izagirrek zera dakar: "Zaarrak barri, arrabixaen eraingarri: las cosas viejas presentadas como nuevas producen náuseas (rabia). Es una variante del 'Nihil novum sub sole'." Zarrei bixkor ibiltzeko eta umiei geldik egoteko esatia berdiña ei da. (c). esaera. 2. zarra. (c). posposizioa. Aditz partizipioen ondoren jarrita, eta ezezko esaldiekin bakarrik, "ez da denbora asko".   No hace mucho que. Eztaukat goseik, oinddio enaiz jan zarra ta./ Enaiz Donostian izan zarra./ Julien ezta oinddio lanetik etorri zarra./ Etzan ezkondu zarra il zanian. Ik. barri. 3. -zarra. (c). atzizkia. -tzarrra, handia, itzela. Egundoko subazarrak urten zeban arripetik./ Sekulako kamioizarra jo giñuan. Izenari eransten zaion atzizkia.
zara, zaria. izena. (Eibar) Zumezko saski handia.
zarági, zaragíxa. (b). izena. Zahagia.   Odre, pellejo. Len ardaua zaragittan erabiltzen zan.
zaráta, zaratía. (a). izena. Ruido, grito. Oso generikoa eta erabilia. zarata txarra euki. (c). esapidea. Zurrumurru txarrak ibili. Fabrika orrek zarata txarra dauka (gaizki ote doan edo). zaratak etára. (b). aditza. Hacer ruido, gritar. Mesedez eta faborez, ezizu zarataik etara.
zarátaka. (a). adberbioa. Gritando, chillando. Etxera aillegau orduko ama zarataka asi jat./ Zarataka dabitz umiak.
zaratátsu, zaratatsúa. (b). adjektiboa. Zarata asko ateratzen duen pertsona edo gauza.   Ruidoso, -a. Gure frigorifikua oso zaratatsua da./ Aura dan zaratatsuakin laster topaukok. Ik. zaratóso.
zaratóso, zaratosúa. (c). adjektiboa. (adierazkorra.) Zaratatsua. Pertsonez bakarrik.   Ruidoso, -a, bulloso, -a; se dice solamente de las personas. Atzo ire lagun zaratoso batekin juntau nitzuan. Ik. zaratátsu.
zárba, zarbía. izena. (Arrasate) Zerba.   Acelga. Bergaran "azelga" esaten bada ere, baserritarrek ezagutzen dute hitza, batik bat Arrasateko azokara joan izan direnak. "Ortuko txuletak" esaten zaie albardatutako zarba-kirtenei. Sin. azélga.
zardáde, zardadía. (d). izena. Zahartasuna. Edadia bakarrik ez, zardadia daukagu guk./ Zardadez il zuan. ZARDADEZ IL: morir de viejo. zardadez il: morir de viejo. ZARDADEZ IL. ZARDADEZ IL: morir de viejo.
zardai, zardaixa. "Gaztainak botatzeko makila luzia." (SB Eibetno). Ik. karakote, aga.
zarden. Ik. zérden.
zaregin, zaregiña. izena. (Eibar) "Zumitza lantzen dabena, eta gehixenbat zariak eta otarrak egitten dittuana. Zesto batzuk eitten zittuen zaregiñak, baiña ez juen nahi izaten urritxa, txarra dok zumitza eitteko-eta." (SB Eibetno). Sin. otzaragin, zestéro.
zárpa. 1. zarpa, zárpia, -ak. (c). izena. Zarpa, garras. 2. zárpa, zárpak. (c). izena. Esku handi eta heltzerakoan min ematen dutenak.   Zarpas. Jode, orrek jauzkak zarpak; orrek ikutzen bosk azurretaraiño sartukosk. Horrelako zenbaitek "Zarpas" ezizena du.
zar pasau, zar pasaue (Aram.).. izena. (Aramaio) Pertsona oso zaharra.
zarpiau. Ik. sarpíau.
zarpotzu, zarpotzúa. (d). izena. Antzina korta inguruan egon ohi zen txiza-putzua.
zarrámarra. 1. zarrámarra, zarrámarria. (c). izena. ZARRÁPARRA, ZIRRIPARRA. Hondakinak, zakarrak.   Suciedad acarreada por el rio, residuos, etc. Soua goldatzen asi aurretik, errekiak ekarrittako zarramarrak kendu ta bedarra ebai biako da. Pluralean gehiago. Basoa zikintzen duen sasi eta albitzari ere bai. Len garbi zeuan gure basua, baiña oiñ zarramarraz beteta dago. 2. zarramarra. Ik. arrámarra.
zarráparra. 1. zarráparra, zarráparria. (c). izena. ZIRRÍPARRA. Nahaste borrastea, zurrumurru nahasia... Garbiak ez diren gauza edo egoerez esana.   Dícese de situaciones confusas. Santa Luziako ferixan zaldixa, astua, tratoria, ijittua ta zarraparria ugari./ Elizatik etxerakuan andrak auzo guztia astintzen dabe: alakok nobixuai laga ete dotsan, bestia Azkenengo esaldi hau SASIXAN ZARRAPARRIA esanez bukatzen ere entzun dut. Zenbait saltserori "zarraparras" deitu izan zaio. I aiz i zarraparras. 2. zarraparra. Ik. zarrámarra.