Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
zálpurdi
zankumamiñ
zálpurdi, zálpurdixa. (d). izena. Zaldi-gurdia.   Coche de caballos. Ik. tríbuli.
záltai, záltaixa. (a). izena. ZALTEI. Ikuilua.   Cuadra. Ama zaltaixan dabill ganau-gobernuak eitten. Etim.: zaldi+ari, agian (Ik. atari), edo zaldi+tegi. Sin. korta (Ub.), ittoi (Oñ., Lein.). Ik. átai, kórta.
záma, zamía. (d). izena. Gurdiari edo lerari atzean lotu ohi zitzaizkion arbola adarrak, lehenaz gain, haren gainean belarra, garoa edo edozer garraiatu ahal izateko.   Especie de narria improvisada que se hace de ramas de árbol y se ata al carro o a la narria para poder acarrear más. Leriai guk ipintzen gontsan, atzeko ezpatan sartu adar batzuk, katiau, eta gero bedarra geixao ekartzeko. Aura zamia. Klem. Garraiatzeaz gain, aldapa handietan gurdia frenatzea da zamaren beste eginkizuna.
zámar. 1. zamar, zamárra. (c). izena. Errementariek erabiltzen zuten larruzko mantala. Lenenguan bai zamarra, baiña gero bonbatxuak erabiltzen giñuzen. Eus. 2. zamar. Ik. sámar.
zamau. 1. zamau, zamaua. izena. (Eibar) Mantel. Platerak ipiñi baiño len, jarrizu zamaua. (AAG Eibes). 2. zamau, zamaua. izena. (Eibar) Sukaldeko esku-trapua. Sikatizuz eskuok zamauakin. (AAG Eibes)
zan, zána. 1. zan, zana. (a). izena. Zaina.   Vena. Zanak ebai dittu. 2. zan, zana. izena. (Eibar) "Punzón muy fino, nervio." (SB Eibetno). zan-oker, zan-okerra. izena. (Eibar) "Damaskinatuan, sonbriauan erabiltzen dan puntzoia, arku formako punta dabena." (SB Eibetno) zan-zuzen, zan-zuzena. izena. (Eibar) "Trazador recto.   Damaskinatuan, sonbriauan, formak emoteko erabiltzen dan puntzoia, punta zuzena dabena." (SB Eibetno). 3. zan, zana. izena. "Vena de agua, beta subterránea." (SB Eibetno).
zan bedarra
© Jaione Isazelaia
zan bédar, zan bedárra. (d). izena. . plantago lanceolata. Llantén mayor, llantén menor. Oso landare nabarmena bere kirten mehe tentearekin, gainean lore-burutxo luzexka bat duela. Izena hostoak halako zain batzuk ageri dituelako ematen zaio, ziurrenik. Haundituak bajatzeko eta zauriak ixteko erabiltzen da, besteak beste. Ik. aitóna bédar.
zána. (b). posposizioa. Zena. Difuntoa, senitasun hitzen edo izen propioen atzean jarrita.   El difunto... Gure aitta-zana oso umore onekua zan./ Periko-zanak konpondu juan teillatua. Ama-zana, aittajuna-zana, Manuel-zana... Beti mugatu sing. Ik. dífuntu, -o, -a.
zanaorixa. Ik. azénaixa.
zánbra, zánbria. (d). izena. ZANBRÁDA, ZANBRARA (ARAM.). Jataldi handia.   Comilona. Atzo ein giñuan zanbria. Buzkantz-jana geunkan pentsauta, eta azkenian buzkantzak eta ostientzekuak./ Urtero izate juau zanbria Erregen bezperan. Ik. zanbríau.
zanbríau. (d). du aditza. (lagunartekoa.) Aho betean jan.   Comer a boca llena. Ixa baba-lapiko osua zanbriau juan. Ik. zánbra.
zánbro. 1. zanbro, zanbrúa. (d). izena. Arbiari sortzen zaion gaitza.   Enfermedad del nabo debido a la sequía. Arbi-buru askok zanbrua dauka. 2. zanbro, zanbruak. izena. (Eibar) "Ubeldurak, beltzuneak. Irizillakin zanbruak atara zetsazen bizkarrian.
zanbrótu. (d). da aditza. Arbiak zanbro gaitza harrapatu.
zánga, zángia. (a). izena. Zanja. Zangara jausi zan bizikleta ta guzti.
zanga-zanga. Ik. danga-dánga.
zan górri, zan gorríxa. (d). izena. . erodium cicutarium. Alfilerillo de pastor. (SB Eibetno).
zankabia
© Jaione Isazelaia
zánkabe, zánkabia. (c). izena. ZANKÁLOSTE, -IA. Belaunaren azpialdea.   Corva. Zankabietako miñez nabill aspalditxuan.
zankárroi, zankarróia. (c). izena. Salda egiteko haragia.   Zancarrón. Zankarroia ba saldia eitteko aragixa. Klem.
zánko. 1. zánko, zánkua. (d). izena. Maminune lodia; iztarretakoak eta. Bernetan be zera esaten jakok: “ Zankumamiñ edo bernamamiñ deitu die Don.k pantorrilei. 2. zánko, zánkua(k). (b). izena. Egurrezko hanka-luzagarria.   Zanco. Asko ibiltzen giñan zankuekin jolasian. Sin. kako. (Lar Antz). Sin. kako, -u.
zankósendo, zankósendua. (d). adjektiboa. Hanka lodiak dituena. Don. Sin. ankásendo.