Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
zabálik
zakarkeríxa
zabálik. (a). adberbioa. Abierto.
zábar, zabárra. (d). adjektiboa. Narrasa, arlotea.   Abandonado, -a. Zabarra ba bastua danian, arlotia danian. Klem. Gutxi erabilia.
záborra, záborria. (d). izena. Jenero txarra edo balio ez duena.   Género de pésima calidad, desperdicio. Aurtengo babiak zaborra asko dauka./ Sagarra ugari artu dou baiña geixena zaborria. Zaborra asko edo gutxi dagoela esan ohi da jeneroaren artean dagoen jenero txar edo balio ez duenarengatik. Ik. zaborreríxa, zádor.
zaborreríxa. 1. zaborrerixa, zaborrerixía. (c). izena. Zarramarrak, hondakinak.   Suciedad, desperdicios, basura. Ufala pasau ondoren egundoko zaborrerixia geldittu zan kaletan./ Ezin da sinistu be eiñ bodegan zeuan zaborrerixia. 2. zaborrerixa, zaborrerixía. (c). izena. Zaborra, kalitate eskaseko jeneroa.
zabrázta, zabraztía. (d). izena. ARBAZTA, GARBAZTA, ZARBAZTA. Arbazta. Arbola-adarra edo sastraka-abarra, zerbaitetarako erabiltzen denean.   Rama de árbol, matojo de brezo, etc. cuando se utiliza para alguna función. Zabrazta bana artu eta sua emendatzera joan giñan basora./ Zabraztatxo batekin kenduixek eulixak irixei.
zábuka. (d). adberbioa. Burukadak emanez loguragatik edo.   Dando cabezadas de sueño. Zabuka... balantzaka. Balantzaka edo estropozuka adierazteko ere badirudi erabiltzen zutela lehengo zaharrek, baina gaurkoek aipaturiko bi hitz horiek esaten dituzte, eta zabuka, berriz, burukadez, eta oso gutxitan. Ik. lokábika.
zádor, zadórra. (d). izena. Errekak ekarritako orbela eta abar, presetan eta geratutakoa, ongarritzat erabili ohi zena.   Limo, lígamo. Lenao presetara-ta orbela etortzen zuan, aura zadorra. Orbela geratu presan, usteldu, eta gero soorako eruaten zuan. Don. Hemendik ote dator Arabako ibaiaren izena? Beste lekuko batek diosku azpigarritarako orbelari ere ZADOR esaten zitzaiola. Ik. lurrústel, záborra.
zagaztarrua
© Ezazaguna
zagáztarro, sagáztarrua. (c). izena. ZARAZTARRO, KARRAZTARRO. turdus viscivorus. Neguan agertzen den txoria, birigarroa baino handixeagoa. Zorzal charlo Bi zozo ta iru sagastarro arrapaittut.
zái, záixa. (c). izena. Gari-azala, pentsutarako erabilia.   Salvado. Artiriña ta zaixa emun ganauei. Bi mota daude, zai-zabala eta zai-birriña edo birzaixa.
zai-bírriñ, zai-birríña. (c). izena. Zahi xehea.   Salvado menudo. Zai-zabala ta zai-birriña, bixak erabiltzen die pentsutarako./ Baiak lelengo zai-zabala botatzen eban, urrengo birriña, ta urrengo semolia. Aniz. Sin. birzái. Ik. basíllora, zai-zábal.
zaidun ogi, zaidun ogixa. (c). OGI ZAIDUN. Pan integral. Ez aaztu ogi zaiduna ekartzia. Gure amak hala esan ohi du. Sin. ogíbeltz.
záilddu. 1. zailddu. (b). da-du aditza. Nekeztu.   Hacer(se) difícil. Entzunda nago aspaldixan zaildduta dagola kotxian karneta. Sin. nekéztu. Ant. erréztu, samúrtu. 2. zailddu. (c). da aditza. Lanerako edo kirol baterako gogortu, kurtidu.   Curtirse, hacerse fuerte o hábil para un trabajo o deporte. Ze uste dok pa, korredore ona izateko gaztetatik zailddu biok; parranda gutxi ta entrenau asko./ Ondo zailddutakuak izengo zien bai, lengo andrak eta gizonak erak e. JJp. Ik. kúrtidu.
záill. 1. zaill, záilla. (a). adjektiboa. Difícil. Adinekoek ez dute asko esaten. Ubera-Angiozar aldean GAITZ edo GATX da esanagoa eta gainetikoan NEKEZ. Sin. gáitz, nékez. 2. záill, záilla. (c). adjektiboa. Gogorra, ximela. Haragiaz batik bat.   Se dice (sobre todo) de la carne dura o correosa. Auxe aragi zailla, tiragomak eitteko modukua. Ant. samúrra. eria baiño zaillago. (c). esapidea. (Oñati) Hedea baino zailagoa.   "Más duro, curtido (persona) que la correa del yugo." (Izag Oñ)
záinddu. (a). du aditza. ZAINTTU. Cuidar(se). Zaindduizu zeure burua./ Ezta bape zaintzen. eskúa záinddu. (c). esapidea. Kaminoan, dagokion aldetik joan. Kamiñuan zoiazenian zeure eskua zainduizu.
1. záiñ. 1. zaiñ egon. (a). aditza. Estar esperando. Zure zaiñ dago. NOREN zaiñ. 2. -zaiñ. (b). atzizkia. Zaintzen. Hitz konposatuaren bigarren osagai gisa. Ganauzaiñ dago Mila./ Agostuan neu gelditzen naiz erri zaiñ./ Badauka naikua lan etxe zaiñ. 3. -záiñ, -záiña. (c). atzizkia. Zaintzailea. Hitz konposatuaren bigarren osagai gisa. Umezaiña joan ei jakue./ Tomas izete zan gurian etxezaiña.
2. záiñ, záiña. (d). izena. Zuztar mehea.   Raíz delgada. Ikusi, zaiñak agiri jittuk. Don.
zaittu. aditza. "Echarse a perder los alimentos." (SB Eibetno). "Zahi bihurtu" ote?
zai-zábal, zai-zabála. (c). izena. Birrindu gabeko zahia.   Salvado sin triturar. Gustora jaten dabe beixak zai-zabala pentsuakin naastuta.
zái-záku, zái-zákua. (c). izena. Saco de salvado (tanto el continente como el contenido). Zai-zakuak eztau balio iriña gordetzeko. Zaku salga eta handiak dira.
zákar. 1. zakar, zakárra. (b). adjektiboa. Takarra.   Brusco, -a, de modales bruscos y rudos. Ama izan eta eztakitt umiekin ain zakarra zela izan leikien. Ant. takar. 2. káixo, káixua. (d). izena. Larus sp. Kaioa.   Gaviota. Lehenago hitz arrunta omen zen, baina orain gabiota esan ohi da. Esan beharra dago kaioak Bergararaino heldu ohi direla neguan eta aspaldi honetan udan ere bai inoiz. 2. zákar, zákarrak. (c). izena. Zikinkeriak.   Basuras, desperdicios. Zenbaittek errekara botatzeittu zakarrak. Pluralean beti.