Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
usáiñ. 1. usáiñ, usáiña. (a). izena. Olor, olfato. Ik. ánts. mandua akaatzeko moduko usaiña. esapidea. Usain txarra. (Lar Antz). usáiña artu. (b). du aditza. Oler algo. Txakurrak usaiña artu dau ta ezta urriñ basurdia./ Usain txarra artzen dotsat asunto oni. usáiña egin. (b). zaio aditza. Jaki bati usain txarra sortu. Aragixai usaiña ein jako ta bota txakurrai. Sin. usainddu. usáiña euki. (a). du aditza. Oler. Eztakitt zeren usaiña daukan onek. usaiñían. 1. usaiñían. (c). Usain eginez. Txakurra gaur goizian usaiñian ibilli da. Don. Sin. úsainka. 2. usaiñían. (c). adberbioa. Usainaz baliatuz. Usaiñian topau dau drogia. úsainka. (c). adberbioa. Usain eginez.   Olfateando. Txakurra usainka dabill. Don. 2. usáiñ, usáiña. (c). izena. Itxura, ikutua, haizea... Orrek etxaukak tontuanik usaiñik pez./ Laster joango jakozek zoro-usaiñok. Ik. tontó-usaiñak kendu, zoró-úsaiñ. 3. usaiñ eiñ. (b). dio aditza. Usnatu, usaina hartzen jardun. Usaiñ eixozu okela oni, ikusikozu./ Txakurrak lenengo usaiñ eiñ ddotsa kotxiai da gero txixa.
usakúma, -e, usakumía. (c). izena. Pichón. Usakumia il ddau karabiniakin.
úsan, usána. (c). izena. ÚSEN, URZAN. Sanguijuela. Baserri ondoko erretenian dare usanak./ Usenak izeten zien, oiñ indiziñuak die, baiña. Geixotzen zanian plumonixakin-da usenak zanetan ipintzen zittuen. Ben.
usaríxo, usarixúa. (c). izena. USADIXO. Usadioa.   Costumbre. San Juan egunian lora-sortia bedeinkatzera eruatia zan emengo usarixua./ Usarixua zuan kantoriai-tta, abadiai-tta emutekua. Klem. usaríxo zarréra. (c). esapidea. USARÍXO ZARRÍAN, LEENAOKO USARIXORA. A la antigua usanza. Usarixo zarrera dauke oinddio sukaldia./ Andra-gizonak demandan zebitzen, usarixo zarrian./ Leenaoko usarixora eittia pentsau zeban itxuria. Klem.
usátortola. USÓTORTOLA. 1. usátortola, usátortolia. (b). izena. USÓTORTOLA. streptotelia turtur. Tórtola. Len izaten zien paseko usatortolak. 2. usátortola, usátortolia. (d). izena. (eufemismoa.) USÓTORTOLA. Prostituta. Beste usu-tortolak ez ete ditxuk gaiñera? (SM Ezten). Ik. tortola.
usáu. 1. usáu. (a). du aditza. Usar. Bizikleta au usau barik dago. Norbait —gizon edo emakume— sekula harreman sexualik izan gabea dela adierazteko ere bai. Au sekula usatzekia da ero. Gizonai be ola esango jako. Gizon au oinddio bustitzeke jak, au sekula aprobatzeke jak, au oinddio eskapullatzeke jak. Je, je, ori be esan oi da. Don. 2. usáu. (c). da aditza. Ohitura izan.   Ser costumbre. Gaiñera len gurian usatzen zan, kuadrilla aundixa be bai, ni gaztia nitzanian gurian pare bat mirabe be bai, da beratzi bat lagun, zortzi-beratzi bat lagun, beti. katillu lurrezkuak, aundixak izete zien, lelengo danak saldia. Hil./ Neu be sekula kafian egoteke ezkondutakua naiz. Ez zan usatzen. Hil./ Lenao asko usatzen zan asun-blastiuak emutia./ Gustatzen jat puxkat (sagardoa). Ezkare usauta. Puxkat erango neuke, baiña asko ez. Mertz./ Jeneralmente guk usatzen giñuan astian lelenguan iltzia (txerria). Don. Siestia nik beti usatzen juat. Don. Usatzen da, zan, giñuan, ez gare usauta... Adin handikoen artean normalak, baina bestela ez dira ia erabiltzen.
uskeríxa, uskerixía. (b). izena. Huskeria.   Nimiedad, nadería. Uskerixa bategaittik asarretu zien./ Uskerixa bat pagauta erosi neban. Ik. txatxarkeríxa.
usna!. (d). interjekzioa. Txakurrari esaten zaiona usainka has dadin. Usna!, txakurra, usna! USNAAN. Usainka. "
úso, usúa. (a). izena. Paloma. Gabian uso, goizian bela. (d). esaera. Parranda biharamunetan, aje egunetan, esana.
uso txiki, uso txikixa. (d). izena. columba oenas. Paloma zurita. Sin. zurita.
usokúma, usokumía. (b). izena. Cría de paloma, pichón.
usó-pase, usó-pasia. (b). izena. Usoak pasatzen direneko aldia.   Pase de paloma. Udazkenian izaten da uso-pasia. Ik. kontrápase, páse.
usótoki, usótokixa. (b). izena. Palomar.
usótortola. Ik. usátortola.
úste. 1. uste, ústia. (b). izena. Opinión, proyecto, idea. Lana gaur akabatzia zan nere ustia./ Zer, zuk beste uste bat zeunkan ala? beste uste batekua izan. (c). esapidea. Beste iritzi batekoa izan. uste barik. (b). adberbioa. Inesperadamente. Berak bape uste barik famoso ein zan. uste eztako, uste eztakua. (c). izenlaguna. Ustegabekoa. Uste eztakon bat pasatzen ezpajaku seiretarako Madrillen gare./ Kinielia tokau jakue. Uste eztako diruokin teillatua konpondu bia dabe. Sin. ustébareko. ustez. 1. ustez. (a). izena. Iritziz. Nere ustez eztago ondo./ Ustez ondo ein nebalakuan da azkenian kalabazia Honelako esaldietan, ustez... -ela, edo -elakuan. NOREN ustez 2. ustez. (c). izena. Ematen du. Beti artzekuekin dago, ustez e bere kontura bizi gala./ Liñuak loria ederra eukitzen dau, anillan kolorekua, dana berdiñ-berdiñ, ustez itxasua dala. Aniz. ústietan egon. (c). esapidea. ÚSTETAN EGON. Uste izanez egon. Zuen ama gaur bazkaltzera joango ziñaten ustietan zeuan. 2. úste izan. (a). du aditza. USTEN. Opinar, pensar. Uste dot ibillaldi politta izengo dala. USTEN ere entzuten da: Zuk ze usten dozu?. Ezer ez izan eta bai uste. (c). esaera. EZ IZAN DA BAI USTE, MIERDA PA USTÉ. (Lar Antz).
úste aundíko, úste aundikúa. (c). izenlaguna. Bere burua inportantetzat duena, buruiritzia.   Presuntuoso. Uste aundiko personak etxatak gustatzen. Ik. buruirítzi.
ustébareko, ustébarekua. (c). izena. Uste gabekoa.   Imprevisto. Gauza bat uste eta beste bat urtetze jakonian: ustebarekua pasau jako orri. Klem. Sin. uste eztako.
ústel. 1. ustel, ustéla. (a). adjektiboa. Podrido, -a. 2. ustel, ustéla. (c). adjektiboa. Sufritzen ez dakiena kirol edo lan batean.   El que no sabe sufrir o aguantar, el que se da fácilmente por vencido en un trabajo o deporte. Pelotari ona da, baiña ustela. 3. ustel, ustéla. (c). adjektiboa. Hegoaizea eta hezetasun handia dagoeneko eguraldiaz esan ohi da. Zelako egualdi ustela eitten daben gaur. Egonian be izardittu eitten jat galtzarpiak. 4. ustel, ustéla. (c). izena. Punto, en el mus y otros juegos de cartas. Iru usteletara jokatu izan dou musian.