Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
seiréun
sendátu
seiréun. (a). zenbatzailea. Seiscientos.
sekádero, sekáderua. (d). Hala deitzen zitzaion alkoolzaleak sendatzen ziren Donostiako eritetxe bati. Secadero Ramon iru-lau bat aldiz egon zuan sekaderuan.
seko. (a). adberbioa. Ondorengo esapideetan erabilia. lo seko egon. (a). esapidea. Estar dormido profundamente. seko geldittu. 1. (lo) seko geldittu. (a). esapidea. Loak hartu. Oera sartu orduko seko geldittu nitzan. 2. seko geldittu. (a). esapidea. Bat-batean hil. Bentanatik jausi tta seko geldittu zan. Sin. garbi geratu.
seko geldittu. 1. (lo) seko geldittu. (a). esapidea. Loak hartu. Oera sartu orduko seko geldittu nitzan. 2. seko geldittu. (a). esapidea. Bat-batean hil. Bentanatik jausi tta seko geldittu zan. Sin. garbi geratu.
sékretu, -o, sékretua. (a). izena. Secreto.
sékula. (a). adberbioa. Alguna vez, en frases interrogativas; nunca, en el resto. Sekula ikusi dozu operia?/ Sekula be enaiz izan Pikulittan. sékula alakóik!. (b). interjekzioa. SÉKULA OLAKÓIK!. Harridurako esklamazioa, "lo nunca visto!"ren gisakoa. Sartzen nok etxera eta dana xaguz beteta. Sekula alakoik!/ Joan zan soziedadeko juntaizuan sortu zuan kakanaastia. Sekula alakoik!
sekula bedarra
© Jaione Isazelaia
sekula-bédar, sekula-bedárra. (a). izena. . trifolium pratense. Ganajatekotarako ereiten den belar ezaguna, ebakialdi ugari ematen dituena.   Trébol. Zelaian berez etortzen direnak: irukotx (hosto txikikoa), trebola (hosto zabalagokoa). Sin. alpaje zabal. Sin. bergára bédar, frantzes-bédar. Ik. álpaje.
sekulaixúan. (c). adberbioa. (adierazkorra.) Sekularioan, sekula ere ez, sekula santuan.   Ni en larguísimo tiempo, ni en un siglo. Asi gaittien serixo lanian, bestela eztou sekulaixuan akabauko./ Oin daroian martxiakin eztau sekulaixuan euskeraz ikasiko. sekula santuan eta sekulaixuan Sin. gisa erabiltzen dira testuinguru batzuetan. Ik. sekúla sántuan.
sekuláko, sekulakúa. (b). izenlaguna. Handia, demasa, izugarria.   Grande, enorme, de gran calidad (según el contexto). Sekulako mozkorra arrapau dau./ Kotxia erosi jok, baiña sekulakua. Ik. démas, kríston.
sekúla sántuan. (c). adberbioa. (adierazkorra.) SEKULA SANTA(N). Nunca, jamás. Etzaittez sekula santuan gurera etorri./ Sekula santa etxuat ainbeste perretxiku ikusi. Azen.: sékula sántuan ere bai. Ik. sekulaixúan.
seltz, séltza. (c). izena. Soda, sifón. Len seltza asko erabiltze zuan ardauai ero bermutai botatzeko. Sin. sifóe, -i.
séme, semía. (a). izena. Hijo.
semé-bakar, semé-bakarra. (b). izena. Hijo único. Igartzen jako seme-bakarra dana. Ik. alába bákar.
semeko. Ik. xémeiko.
semetásun, semetasúna. (c). izena. Seme izaera legala.   Estatus de hijo. Mutillorrek ez ei dotsa umiai semetasunik emun nai.
semetzáko, semetzakúa. (d). izena. Seme-ordea, semetzat hartua. Don.
semíllara, semíllaria. (c). izena. Mintegi itxia. Negu-udaberri aldera ortuari haziak ereiteko erabiltzen den porlanezko itxitura kristalez estalia.   Semillero de hortalizas. Urtero artzen dou semillaran tomate eta pipar-landaria. Gurean hala deitzen zaio, baina zenbait etxetan azitoki. Basoko arbolak hartzekoari mintei edo muntei.
semínaixo.
Bergarako seminarixua
© Ezezaguna
1. Semínaixua. (a). izen propioa. UNED. Bergarako Seminarioa. Seminaixuan dare ikastolia ta UNED. 2. semínaixua. (b). izena. Apaizgaitegia.   Seminario. Ni seminaixuan egondakua naiz.
sémola, sémolia. (d). izena. Sémola de trigo. Baiak lelengo zai-zabala botatzen eban, urrengo birriña, ta urrengo semolia. Semolia esaten jakon, pikorra. Semolia da gari-pikorra, ori dendatan saltzen zan zopia eitteko. “Sopa de semola”. Aniz.
sen, sena. (d). izena. Instintoa, animaliena batik bat. Umiak ezkutatzia da katuan sena. senera etorri. (c). esapidea. (Bere) onera etorri. senetik urten, etara.. esapidea. Bere onetik irten, atera. Agiraka aldi bat ein ondoren, bere senetik urtenda, zer agintzen eban be ez ekiala. (SM Zirik).