Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
ras. onomatopeia. "Atrapar rápidamente algo. Gero, ras!, hartu eta barrura, ras!, potekaria bete arte." (SB Eibetno)
rasíau. 1. rasíau. (c). du aditza. RASÉAU. Paretak porlanez eta planaz berdindu igeltseroak.   Rasear. Rasiatzia ta pintatzia bakarrik falta jaku./ Llaniau baiño rasiau geixao esaten da, liso laga. Don. 2. rasiau. (c). du aditza. RASÉAU. Pasar el rasero. Garixa rasiauta izeten da imillaunian, eta bestia torretuta. Don. Ik. erreséro. 3. rasíau. (c). du aditza. RASÉAU. Pelotan, gogor eta behe-behetik jo pelota.   Rasear la pelota. Atzera etxuan joten, rasiau itte juan pelotia. Ik. kortáu, moztu.
rastel, rastéla. (d). izena. RESTEL, RESTREL. Ormigoiaren gainean josten diren kuadradiluak, gero egurrezko lurra botatzeko.   Rastrel. Ormigoian geiñian rastelak esate ako. Juantxo./ Gero eitte giñuan restrela; oingo kostruziñotan porlanan gaiñian ipintzen dan listoe ari restela esaten jako; erderazko izena izango da akaso, baiña restrela esaten jako. Benito. Rastelak egiteko haritza erabiltzen zen gehien, baina alertzea ere bai.
rausta-rausta. onomatopeia. "Jatean ateratzen den hotsaren onomatopeia. Gure bei orrek rausta-rausta emundako guztia jaten dau." (Lar Antz)
re. Ik. ere.
rébelde, rébeldia. (b). adjektiboa. Konformagaitza, bihurria. Txikittan oso rebeldia zuan.
rebéndera, rebénderia. (d). izena. Revendedor o comprador ambulante. Olaxe billots-batzeilliei, rebenderei; orduan be bai, rebenderei. Ni txikixa nintzala, gaiñera, kotxeduna etorte i zan e, karroduna Osintxura. Hil. Ik. billotx-batzeille.
reboluzíño, reboluziñúa. (b). izena. Revolución.
réfere, réferia. (d). izena. Eibarko zaharrek, eta baita bergarako askok ere REFERE deitzen diote futboleko arbitroari, edo behintzat gogoratzen dute hitza.   Arbitro. Eibarren fubolai foballa esate jotsek eta arbitruai referia.
regáteo, regáteua. (b). izena. Salerosketako tirabira.   Regateo. Andra ori plazan beti regateo baten ibiltzen zonan./ Moruak baiño okerraua da regateuan.
régla. 1. régla, réglia. (b). izena. Regla. Kartaboia ta reglia eruateko esan doste. 2. régla, réglia. (b). izena. Menstruación. Sin. illéko.
reigrasa
© Jaione Isazelaia
reigrás, reigrasa. (c). izena. . lolium perenne.. Reigrás. Berez ere sortzen da baina belar mota hau ereinda hartu izan da ganajatekotarako.
réineta, réinetia. (b). izena. Errege-sagarra.   Reineta. Aurten reinetiak asko emun dau. Bi reineta klase ezagutu ditugu: REINETA ZURIxa, kolore berdekoa, eta REINETA BELTZa, kolore marroi ilunekoa. Sin.errezil sagar. Sin. errége ságar.
rejidore. Ik. errejidóre.
rekomendaziño, rekomendaziñúa. (b). izena. Recomendación. Aittasantuan rekomendaziñuakin be ezta salbauko!
rékto, réktua. (c). adjektiboa. Zuzena; pertsonez erabilia. Oso rektua zuan zuen aittajuna; rektogixa, aukeran. Sin. zuzen.
relojerixa, relojero. Ik. erlojérixa, erlojéro.
repartidu. Ik. errepartídu.
repetezíño, repeteziñúa. (c). izena. Herriko edo auzoko jaiak pasatu eta hurrengo igandean egiten den festa.   Repetición de fiesta. Len, jaixak pasau arren, beti geratzen zan repeteziñua.
repúblika, repúblikia. (c). izena. Errepublika, 1931-36 aroa, batik bat. Da gu an gendela republikia zertu zan. Neikua negar ein zeben arek orduan. Nere aiztia izen zan erregei laguntzen, errege despeditzen estaziñuan, nausixekin joanda. Viva la república vasca, konforme eztaonak ein daixela ipurdian aska. esaera. "Hau esaten omen zuen Antzuolar xelebre batek." (Lar Antz).