Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
ótondo bédar
otxókuarto
otondo bedarra
© Ezezaguna
ótondo bédar, ótondo bedárra. (d). izena. . STACHYS OFFICINALIS. Betónica. Kirten eta orri iletsuak dituen landare hau pagadi, harizti eta sastrakadietan hazten da. Kirten zuzenekoa, orri gutxi izaten du.
otórdu, otordúa. (d). izena. Mahaian eserita egiten den jatordua. Bakaziño guztietan otordu formal bat ezkiñuan eiñ. Sin. jatordu.
ots, ótsa. (b). izena. Zarata. Baten baten ankaotsa entzun da gabian. Hitz konposatuen bigarren osagai bezala bakarrik: Egurrots, euriots, kanpaiots... Bestelakoan zarata
óts éiñ. (d). dio aditza. (Osintxu) OTX EIÑ. Deitu.   Llamar. Zu, mesedez ots eixozu amai. /Azkenian otx eitten jakon Gomezkortatik onutz dauan basu orri. Hil. Gutxi erabilia. Ohikoa, diar eiñ . Sin. díar eiñ. Ik. déittu.
otsáill, otsáilla. (d). izena. Febrero. Ia galdua. Zaharrek oroitzen dute. Erabili febrero Ik. katúill. Otsailgo ilbete, edurra ni bete. esaera. (Izag Oñ). Elur asko egin ohi du, nonbait, otsaileko hilbetean. Otsailgo lora, ezpalitz oba. esaera. (Oñati) (Izag Oñ). Otsaileko eguraldi ona, kaltegarri. Otsaillan mitxeleta orixak, martixan gorularixak. esaera. (Izag Oñ). Otsaillian mitxeletia baiño ardi artian otsua obe. esaera. (Lar Antz) Eguraldi ona ez da komeni izaten hain goiz.
otsin. Ik. ósiñ.
ótso, otsúa. (a). izena. Lobo. Ik. ardi-nárru. Kanpuan uso, etxian otso. (c). esaera. Otsua aittatu, otsua agertu. esaera. "Gazteleraz: 'hablando de Roma el Papa se asoma'." (Lar Antz) otsuai be ez opa. Sin. txakurrai be ez opa.
otsoko eta aixelko
© Josu Okina
. (b). Personificación del lobo en los cuentos. Aixelkok esan zotsan Otsokori: “Ikusi Otsoko, gaztaia potzuan”. Ik. Áixelko.
otsuai be ez opa. Sin. txakurrai be ez opa.
otubre, ótubria. (b). izena. ÓKTUBRE. Octubre. Sin. urri.
otxaba, otxabie. izena. (Leintz) Isurkin neurria. Litro laurdena inguru (?). (Aran Gatz). Ik. kolaziño.
otxabu. izena. (Eibar) OTXAU. "Escariador.   Aldez aurretik egindako zuluak neurrira akabatzeko erabiltzen dan ebaketa-erreminttia." (SB Eibetno)
Otxakílla. (c). izen propioa. OTZAKILLA. Bergarako antzinako okin familia baten gaitzizena (Otxakillanekuak). Inoiz pertsona ozkil edo kokilei esan ohi zaie.   Apodo de una antigua familia de panaderos de Bergara y también de las personas frioleras o apocadas. Muerto de frio, literalmente. An bajatok gure otxakilla./ Gabardina eta tapaoka zar orrekin otxakilla emuten don.
otxan. Ik. ótzan.
Otxandíxo. toponimoa. Bizkaiko herria, zenbait esapidetan agertzen dena. Otxandixoko pikuak baiño berdiaua. (d). esaera. Oso berdea. Kontxita maistriak leziñua artzen zoskunian eta jakiñ ez, esaten joskuan: "Esto está más verde que los higos de Otxandiano". Enajotsan entenditzen zer esan nai zeban, aiketa udazken baten egualdi txarragatik pikuak eltzeke geldittu zien arte. Paraje otza izangok itxuria Otxandixo. Klem. Erdaraz jaso dugu esaera, baina pentsatzekoa da sasoi baten euskaraz esango zela. Kontxita maistra, Kontxita Maiztegi zen, euskalduna, gero, handik urte askora Ikastolako andereñoa izango zena. joan ari Otxandixora. (c). esapidea. Joan hadi pikutara.
otxandixo iltza, otxandixo iltzía. (d). izena. OTXANDIXOKO ILTZA. Eskuz egindako iltza handi samarra; lau alde ditu eta buru biribila. Len toki batzutan otxandixoko iltzia asko joste zan, burua biribilla dakenak, [gorputza] kuadrao-kuadrao. Oiñ eztao olakoik. Sebas. Mailuz egindakoak ziren; luzean hamar zentimetrotik hogeira zeukaten.
otxarren, otxarrena. izena. (Antzuola) "Banasta txikia. Otxarrenakin lurretan be itten giñuan guk bizkarrian artuta. Auzolanian pozik juten giñen gaiñea." (Lar Antz) Ik. banástatxo.
otx eiñ. Ik. óts éiñ.
otxin, otxiña. (d). izena. (Eibar) Dirua.
otxindu. (d). aditza. (Eibar) OTXIÑAK EIÑ. Dirutu, aberastu. Besterik ezian, alditxo baterako otxinduko gaituk beintzat. (SM Zirik)