Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
oittúra
okela-bela
oittúra, oitturía. (c). izena. Ohitura.   Hábito, costumbre. Meza ostian tia bisitatzera joateko oitturia zeukan. Kostunbre entzuten da gehiago. Ik. usaríxo, usáu.
ojal. (a). izena.
ojálata, ojálatia. (b). izena. OJÁLETA . Hojalata. Alakotxe ojaletazko pote bat tapiakin. Sot.
ojalatéritza, ojalatéritzia. (c). izena. Iturgintza; lantegia zein ogibidea.   Fontanería. Joan Taketan ojalateritzara ta ekarri iru bentana-kristal./ Ofizio nekeza da ojalateritzia.
ojalatéro, ojalaterúa. (c). izena. Iturgina.   Fontanero. Ojalateruai diar ein bia jako, tubuak jarixua dauka ta. Gaur egun fontanero entzuten da gehiago.
ójale. 1. ójale, ójalia. (b). izena. OJAL, -A. Botoia katiatzeko zulo eskuz jositakoa.   Ojal. Jertsiak bi ojale apurtuta dauzka ta ezin ddot lotu./ Ojala ta botoia, gauza danendako. Maria. 2. ojale, ojaliak. izena. (Eibar) Pañales. Sin. umezara (Eib.).
ojalietako ume, ojalietako umia. (Eibar) "Ume jaio berria, oraindik haurzapia erabiltzen duena.   Bebé. Ojalietako umia dirudi, ez dauka ba txori batek beste buru
ojetiak
© Jaione Isazelaia
ojete, ojetia. (a). izena. AUJETE. Lokarriak oihalean kokatzeko metalezko zulotxoa.   Ojete. Bazeuan ojetiak eta eittekua, baiña jeneralian zapateruak eitten zeben. Maria./ Gorontza zan emendik ona, telia, igual arixa izango zan, ola ojete batzuk emen, fajia bezalakua. Don./ Gorontza izaten zuan ba, aujetekin, zintekin lotzen zana, ajustauta. Klem.
ójeto, ójetua. (c). izena. Helburua, eginkizuna.   Objeto, objetivo, misión. Eztakitt ze ojetotarako izango dien bide onduan jarrittuen postiak./ Estaduan ojetua Euskal Herrixa erdelduntzia izan da.
oju, ojua. izena. (Antzuola) "El grito." (Izag Antz).
okailla, okaillia. izena. "Ardien gaisotasuna.   Bocio de las ovejas. Okailliakin gibelian momorro batzuk itte jakuen, da okozpian poltsa bat ertetze jakuen. Aiñubeko bedarra ero bedar makala jaten zebenian itte jakuen okaillia." (Lar Antz)
ókan, okána. (a). izena. . Prunus domestica. Okarana, arana.   Ciruelo, ciruela. Zenbait okaran klase: klaudíokana (aundixa eta txikixa), estimatuena, asto-okána, kofráixa okána, okan zuríxa, okan gorríxa, okán txímillua.
okán arbola, okán árbolia. (a). izena. Ciruelo. Ik. ókan.
okán-pasa, okán-pasia. (b). izena. Ciruela pasa. Konpotiai botatze jako okan-pasak. Ik. maats-pasa, pikúpasa.
okan tximilluak
© Jaione Isazelaia
okán txímillo, okán txímillua. (b). izena. OKAN TXIBILLO, OKAN TXIRIBILLO. Basarana, patxarana.   Endrina. Elorrarantza beltzaren (Prunus spinosa) fruitu txiki eta mikatza, patxarana egiteko erabiltzen dena. Gaur egun hauxe da okan tximillo-ren esanahia, baina adineko gehienek diotenez, lehen fruitu txiki honi aran edo okan-txista deitzen zitzaion, eta okan tximillo formaz berdintsua baina askoz handiagoa da. Okan tximillua puxkat aunditxua da, ori be silbestria, baiña eztakaik barekua. Klem. Batzuek azken zuhaixka honen fruituari anpolai deitzen diote, gerezi mota ezagunari bezala. Honen egurra ona ei da garrotiloa sendatzeko. Anizetak TXORI-TXIMILLO dio: Urrak eta, txori-tximilluak eta, basuan. Ik. áran, basókan, elórrarantza beltz, eskéra.
okan txísta. Ik. okán txímillo.
okára, okaría. (c). izena. Okada, gorakoa.   Náusea. Goiz guztia okaria ta okaria jardun dot./ Okarak etortze jata ahora. Zerbaitek higuina emandakoan gertatzen dena, dio Don.k: Zeozek iguiña emundakuan ero, geixenbat, okaria. «Atzera eraitte jostak, okaria emuten jostak orrek». Norberai gustatzen etxakon gauza bat ero. Ik. botagúra, gorako.
okasíño. 1. okasiño, okasiñúa. (a). izena. Ocasión, oportunidad. 2. okasiño, okasiñúa. (d). izena. (eufemismoa.) Funeral. Emen elizkizuna. Okasiñua esaten da ba, baten etxian, norberak eztau esaten, normalmente albokuak esaten dau: “Zuenian okasiñua tokau zanian”. Okasiñua, funerala esatian moduan. Don./ Ango funerala da, ero besteko funerala da. Baiña len “intiarrua” esaten zan; eta berai eitten jakonian: “Zuen okasiñokuan egon nintzan an ero bestian”. Don. Ik. entiérru -o, funéral.
ók eiñ. (c). du aditza. Okitu. Hartarse (de comida, generalmente). Ezidazu okela geixao bota, ok eindda nago ta./ Iru peridiku leitzen nittuan egunian, ok ein neban arte.
okéla, okelía. (a). izena. Haragia; jatekoagatik, batik bat.   Carne; la de comer, generalmente. Zaldi okelia oso gozua da. Ik. arági. okelára saldu. (c). OKELÁRA KENDU. Aberea harakinari saldu. Biae gaztiai ankia apurtu jakon da okelara saldu giñuan. okelaráko, okelarakúa. (c). izenlaguna. Hiltegirako den aberea; BIZITTARAKOren kontrakoa. Biaie ori ze daukak, bizittarako ala okelarako? Ik. áurrerako izan, bizittaráko.