Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
máixu. 1. máixu, máixua. (a). izena. Maestro de escuela. Uberako azkenengo maixua elementu edarra zuan. Sin. maistro. Ik. eskóla-máixu, máistra, -o. 2. máixu, máixua. (c). izena. Párroco. Santa Marina eta San Pedrokoak bakarrik. San Pedroko maixua ta Santa Maiñakua alkarrekin ikusittut. Elgetakoari kúria. 3. maixu. Ik. kontrámaixu.
máixutza, máixutzia. (c). izena. Maisu ogibidea.
máiz. izena. MAIX. 1. maiz, máiza. (d). adjektiboa. Eskastua, ajatua. Jantzi oso erabiliez, batik bat.   Se dice sobre todo de la ropa muy usada y ajada. Erropia oso maixa, maiza zeukan arek. Eskaxa zeukala. Zarra ero, ez beintzet galoso galosua. Klem./ Orrek beti soiñoko barri barrixekin ibiltzen zittuan da gu berriz maiztxuauakin. 2. maiz, máiza. (d). adjektiboa. MAIX. Eskasa, kalitate gutxikoa. Artua opillakin pagau dot. Artua maizaua da, ezta, ba opillakin ba, obiakin, pagau. Ben. Ik. artúa opillákin pagáu, máiztu.
maizeríxak eiñ. (d). esapidea. MAIXERIXAK EIÑ. Litxarreriak egin.   Comer golosinas y otras cosas a deshora o a escondidas. Bai, maixerixak esan izan juan gure aittak: “bere maixerixak eitten”. Umiak gozuak eta gauzak jaten dabitzenian. Klem. Sin. litxarrerixán ibilli. maixérixatan. (d). adberbioa. (Oñati) "En trabajos sin importancia. MAIXERIXAAK: las trampas, manejos, robos pequeños (que se hacen en secreto)." (Izag Oñ).
máizter, maiztérra. (d). izena. Burpil trinkoen erdiko ohola, zuloa daramana, besteak baino lodiagoa, ardatza gogortzeko eginkizuna duelako. Burdixak ardatza gogortzeko senduaua eruate jok, tabloi senduaua ta gero ezkiñetara meiaua, da erdikuai maizterra, ardatza gogortzekuai. Don. komentario 1
maiztuta
© Jaione Isazelaia
máiztu. (d). da aditza. Jantzia, batik bat, ajatu, kolorgetu, eskastu; Baita pertsona edo landarea ere.   Ajarse, perder la presencia. Erropia, koloria juaten jakonian: maiztu. Eta baitta landarak ero lorak ero tristetzen dienian, maiztu die orrek. —Eta personak? —Baitta. Asko maiztu da ori lendik. Freskuria galtzen daben zera. Klem./ Modaik ezan pasatzen apurtu arte, ero ziero maiztu arte. Hil./ Soñoko edarra izendakua da baiña ointxe maiztu jat ziero. Ik. máiz.
majádero, majáderua. (b). aditza. Majadero. Larrabeko Julien majadero aundi bat ei zan. Ben.
májo. 1. majo, -a, májua, -ia. (a). adjektiboa. Jatorra, sinpatikoa, tratu onekoa.   Majo, -a, de trato agradable. Zelako neska majia dan Eba. 2. májo, májua. (a). adjektiboa. (adierazkorra.) Ona, ederra, galanta.   Menudo, -a. Bazkai majua ein giñuan iñon kontura./ Zartara majua artu najuan arbolatik jausitta./ Kaxkajo majua eindda ago i. Mugatuan, batik bat. 3. majo. (a). adberbioa. (adierazkorra.) Ederki (adkor.).   Bien, bonitamente. Medikuak majo bizi die gaixuei majo kobrauta./ Majo dabill aura aittan kontura. májo izán be. (b). esapidea. Ederki izan be, ederra kontua. Nik gertau ta ik jan. Majo izan be.
makako, makakua. izena. "Cordero viejo." (SB Eibetno). komentario 1
makakorróe, -i, makakorróia. (d). izena. Ganaduaren orroe izutia.   "Rugido de buey azorado." (Azkue). Zulora jausi zanian zuen beixak etaratzen jittuan makakorroiak./ Makakorroia dok e, ganauak estuasun baten, burrukan dabitzenian, ero matxorratutakuak eren kasa, jartzeittuk ola makakorroe baten, miña etarata; zezenak e korrida-plazan eltzeko amorruan dagonian eitten dabena. Don. komentario 1
mákal. 1. makal, makála. (a). adjektiboa. Débil, de poca fuerza, flojo, -a. Mutikotan neu nintzan burrukan makalena. makála egon. (c). esapidea. MAKÁLA IBILLI. Harro egon. Txal-diruak kobrauta, makala zeuan Andres. makála izan. (b). esapidea. (adierazkorra.) Ederra izan. Iñoi esan biarra dauka, makala da ba bera. makalik ibili. (c). esapidea. Gaixo antzean ibili. Gure ama aspaldi ontan makalik dabill. suerte makala ez izan. (a). esapidea. Suerte ona izan. 2. makal, makála. (d). izena. . Chopo. Ik. txópo.
makaláldi, makalaldíxa. (b). izena. Makal dagoeneko aldia.   Temporada de debilidad. Operau ondorian makalaldi luzia izan zeban.
makáldu. (b). da-du aditza. Debilitar(se). Sikute onekin makaldu ein ddie ortuko landarak.
makáluna, -e,, makálunia. (c). izena. Zerbait makal edo ahul dagoneko tokia. Sokia makalune batetik apurtu zan. Irudizko zentzuan ere bai: Beti familixako makalunia topatzen ibiltzen zien aberatsak terrenuak merke erosteko. komentario 1
mákatz. 1. makatz, makátza. (b). izena. MÁKATX. Madari txertaka, madari txiki eta gozoak ematen dituena.   Peral sin injertar y también su fruta. Makiña bat makatz jaten gontsan etxe aurreko makatzai./ Orduan etortzen zien Bizkaittik madarixekin, makatxak saltzera. Cel. Arbolari makatz-arbola ere bai. 2. makatz, makátza. (a). izena. (Leintz) Madaria. 3. makatz, makátza. (c). izena. Mentatu gabeko arbola.   Arbol bravío, no injertado. [Zumarra], bere sasoian botata, muebletaako be loratsua izaten dok, gaztaiñian makatzan modura eitxeok orrek. Sebas. Ik. gaztaiña-makatz, sagar-mákatz.
makéra. 1. makera, makería. (d). izena. Doblatzen den makila.   Palo flexible. Makeria, uztarrixai gaiñian be bai. Zakua betetzeko arua eitten zan zigorrakin. Don. 2. makera, makerak. (d). izena. Burtarasetan sartzen diren oholak, gurpilek jasotzen duten lokatza errailetatik ardatzera joan ez dadin. Makerak, bai. Burdixak zeukan lokatzaik juan eztein barru aldera. Ol batzuk izeten zien, emendik onara egur oker batzukin, eta zulotan sartzen zien alde banatan. Jul. 3. makera, makería. (d). adjektiboa. (Leintz) "Ganado vacuno de difícil manejar." (Aran Gatz) 4. makera, makería. (d). adjektiboa. (Leintz) "Mujer rebelde y gruñona. Aukeria daukak aukeria, tokauko jak makeria.
máketo, máketua. (c). izena. Maqueto. Decíase de los emigrantes con cierto desprecio. Azkenian maketo batekin ezkondu zuan./ Gaurko gaztiak eztabe maketo berbia ezautzen. komentario 1 Ik. pillo.
máki, mákixa(k). izena. Gerra ostetxoan batean bestean sortu ziren basagerlariak.   Maquis. Asturias aldian jeuken inddarra makixak. Bada Bergaran "Makixa" ezizena duen familia bat.