Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
mádre, mádria. (d). izena. Sagardoa, txakolina edo ardoa duen barrika edo botila baten hondoan geratzen den batz edo hondarra.   Poso.
Mádrill. (a). toponimoa. MADRID. Madrid. Madrillera joan da soldau. Madrilldik edo Madrilletik, Madrilgo, etab. «Madrid» entzuten da gero eta gehiago.
mádrina, mádrinia. (b). Madrina de boda. Ik. pádrino.
mádura, máduria. (c). izena. Ibaiaren edo errekaren ondoko lautada, ortu-lur ona.   Vega, terreno llano contiguo al rio, apropiado para huerta. Piparra artzeko maduria onena. Madura tokizena Agorrosin, Zapatarikua eta San Lorentzo aldeko ibar zabalari ematen zaio. Kontatzen dute behin bergarar batek Elosu aldean ibili ondoren herrira itzuli zenean, zelebre samar ibilita dirudienez, sasi artean pasatu ezinda-eta (ez dakigu zahatoarekin joan zen ala zer), zera esaten zuela madura goraipatuz: Maduria madura, joete Italia!
ma emon, ma eiñ. Ik. pá émon.
magal. Ik. lepomágal, mádal.
mái, máixa. (a). izena. Mesa. basuan jaixo, basuan azi, etxera etorritta amantal zurixa jantzi. Mahaiaren igarkizuna. (Izag Oñ). maiko egin. (c). esapidea. Batzorde bateko (epaimahai batekoa, gehienetan) kide izan. Umiok eta maiko egiten ebenak otzez dardaraka pasau eben arratsalde guztia. (AAG Eibes).
máietz, maiétza. (b). izena. MAIATZ. Maiatza.   Mayo. Maietzekua da zuen txikixa. Ik. astóill.
Maietzéko lóra, Maietzéko lórak. (c). izen propioa. LÓRA (OS.), AMABIRJIÑIAN MAIETZEKO LORA. Maiatzean igande arratsaldez egiten zen elizkizuna, zeinetan Amabirjinari loreak botatzen zitzaizkion.   Acto religioso que se celebraba cada tarde de domingo de Mayo, en el cual se arrojaban flores a la Virgen Maietzeko Loretan ezkiñan bezperetan beste aspertzen./ Loria eitten zan illuntzian, kanpaia jota, oi dan moduan, maietzian, errosaixua-loria, da bera lorara. Hil. komentario 1
maikára, maikaría. (b). izena. Mahaikada, mahaia bete jende.   Mesa repleta de comensales o comida. Etxe artan maikaria juntatzen die egunero. Mahaia bete janari ere bai: Jesus, au da maikaria jarri dozuna iru lagunendako.
máilla.
maillak
© Jaione Isazelaia
1. máilla, máillia. (b). izena. Peldaño, escalón. Illunetan etzeban maillia ikusi tta muturrez aurrera jausi zan. Ik. armáilla. 2. máilla, máillia. (b). izena. Categoría, rango. Donostiara maillatxua daukan jentia joaten da beraniatzera./ Kostako jak nere maillia arrapatzia. 3. mailla. Ik. katémailla.
maillabi. Ik. máilluki.
maillátu. 1. maillatu. (b). da-du aditza. Abollar(se), magullar(se). Atzo ekarrittako kotxia gaur maillatu dau./ Sagarrak agiakin eretxi ezkero maillatu eitten die. Ik. aputxúrrau, mazpílddu. 2. maillatu, maillatúa. (b). izena. Abolladura. Maillatua daukan frutiak eztauka estimaziñoik.
máillu, máillua. (b). izena. Esku-mailuka handia.   Martillo grande de mano. Sega-mailluakin pikatzen da segia. Gure etxean sega pikatzekoaz esaten da. komentario 1 Ik. maillúka.
maillubi. Ik. máilluki.
maillukia eta iltzak
© Iñaki Arana
maillúka, maillukía. (a). izena. Martillo. Bietza jo dot maillukiakin.
maillúkari, maillukaríxa. (c). izena. MAILLUKETARI. Mailukaz lan egiten duen behargina.   Martilleador. Errementarixan laguntzaillia izete zan maillukari eitten zebana. Martinetero ere esan izan omen da. MAILL komentario 1
maillukixak
© Jaione Isazelaia
máilluki, máillukixa. (a). izena. . MAILLUBI, MAILLABI (EIB.). Fragaria vesca. Marrubia.   Fresa Landatuak edo muga baztarretan-eta berez etortzen direnak. Azen.: maillúki ere bai.
mailluki bedarra
© Jaione Isazelaia
máilluki bédar, máilluki bedárra. (d). izena. . Potentilla sterilis. Fresa estéril. Lurrean asko zabaltzen den belar narrasa. Mailuki landarearen antz handia du. Azen.: maillúki bédar ere bai.
máiña, máiñak. (b). izena. Ume negarra; gezurretakoa denean, batik bat.   Llanto infantil, sobre todo cuando es fingido. Txikixak maiña baten pasau dau goiz guztia./ Gaur maiñak dauzka Anek./ Hodei, ez eiñ maiñaik. Pluralean, batik bat.