Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
lozírri
lúmero
lozírri, lozírrixa. (c). izena. (Oñati) "Gana de dormir y mal humor. O comienzo de sueño, simplemente." (Izag Oñ).
lo-zurrunka. Ik. lo-korrósa.
lua. Ik. lo.
lúai, lúaixa. (d). izena. LUEBÁI, LU(B)AN. Luebakia.   Trinchera, zanja grande para separar dos terrenos. Luaixak izate zittuan len alanbreik eta ezeuanian, ola zanga bat etara ta mugian moduan itten zanian ganauak ez pasatzeko. Terreno bat eta bestia separatzeko ba alanbradurian lekuan eitten zan mugia. Klem./ Eskeria ba, sasi-zierria, bi saillen jurguan sasixakin eindda, luaixa eiñ da gero an eskeria sortzen da, zikiña. Don.
lúarri. 1. lúarri, lúarrixa. (d). izena. Lubarria, lur berria; lehenengoz labratzen den lurra, ordurarte baso edo, garosail edo, zena.   Tierra roturada por primera vez. Lenao baso bat labrau, ta lenenguan aura luarrixa izeten dok. Idurixon sail galantak, basua zertu, otarixa goldatu ta. Luarrixa esaten jakuan ari. Klem./ Dana esixa zan da, luarrixa dala ta, dana. Aniz. lúarrixa eiñ. (d). du aditza. Lur berria egin. Roturar una tierra por primera vez. Luarrixa eitten jardun da, ba luarrixa labrau. Lanbarrixa esate jako leku berrixan luarrixa eiñ danian. Lanbarrixa ein dda. Don. Sin. lanbarríxa eiñ. 2. lúarri, lúarrixa. (d). izena. Barbecho, terreno baldío. Don.
lúarrigintza, lúarrigintzia. (d). izena. Luerregintza ere esan du Don.k. Lubarria labratze lana.   El trabajo de rotura de un terreno que se labra por primera vez.
luban, lubana. LUAN. Trinchera. Ik. lúai.
lubera, lubería. izena. "La tierra que se deshace fácilmente." (Izag Antz).
luebai. Ik. lúai.
luérreten, luérretena. (d). izena. Lurrean egindako erretena, areka.
luetzi. Ik. luízi.
lugruñu, lugruñua. izena. Lukurreria? (Uberan behin entzuna). komentario 1
Lúistar, Luístarra(k). Elizako mutil-kofradia; MARIAREN ALABA neska-kofradiarekin batera, gerra ondorengo urte elizkoietan oso indarrean egon zena gazteak eliz-girora ekartzeko.   La cofradía de San Luis Gonzaga, "de Los Luises". Ik. Maríaren alába.
luzixa
© Jaione Isazelaia
luízi, luizíxa. (c). izena. LUÉTZI. Lubizia, lurjausia.   Corrimiento de tierras. Azkenengo euri aundixekin luizixak ein die batian bestian. Sin. lur-jáusi, muga-urrátu.
lukáinka, lukainkía. (d). izena. Longaniza. Txorixuak eta lukainkak itte zituan. Txorixuak itte zittuan urdaixa ta txarrixan okeliakin, da lukainkak barruko zerakin, birikixekin. Txorixerua-ta berakatza-ta; etxaixat okelia sartzen zotsen ala ze itte zotsen. Beintzat arek e inferiorrauak izate zittuan, da lenengo jatekuak. Klem. Garixa kutxan eta lukainkak agan, ez da urte txarra. esaera. (Eibar) (SB Eibetno).
lúma, lumía. (a). izena. Pluma de ave. Lumia besteik eztauka oillo orrek. Idaztekoari pluma. lumía baiño aríñaua. (c). esapidea. Oso arina. Lumia baiño ariñaua da zure bizikletia. Arintasunaren irudia da luma.
luma-barrittu. "Mudar (las aves). Aberiak ulia botatzen dabe eta txorixak luma-barrittu." (SB Eibetno).
lúmaje, lúmajia. (d). izena. Plumaje. Zelako lumaje politta daukan faisanak.
luma-kerten. "Raquis.   Lumian erdiko makillatxua." (SB Eibetno).
lumátu. 1. lumatu. (b). du aditza. Desplumar. Kazarixei arrapatzia gustatzen jakue, baiña lumatzia ez. 2. lumatu. (c). du aditza. Desplumar en el juego. Bingotik lumatuta urten giñuan. Sin. narrutu. 3. lumatu. (c). da aditza. Lumaz jantzi.   Emplumarse, llenarse de plumas las aves. Joan zan astian jaiotako txorikumak lumatzen asitta dare.