Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
léundu
líkiñ
léundu. (b). da-du aditza. LEGÚNDU. Alisar(se), suavizar(se). Artuizu ezti puxkat eztarri ori leuntzeko./ Limiakin leundu neban eskulekua. Azen.: leúndu ere bai. Ant. láztu. Ik. lakártu, lisotu.
leungárri, leungarríxa. (d). izena. Leuntzeko balio duena.   Suavizador, suavizante.
leunkeríxa, leunkerixía. (d). izena. Zurikeria.   Lisonja, adulación. Leunkerixia? Ba baten bat engañatzia nai danian ero. Klem./ Zelako leunkerixak eitten dotsala amandriai.
leuntásun, leuntasúna. (c). izena. Suavidad. Arek eztau leuntasun askoik ibiltzen umiekin.
leuntzaille. (Eibar) 1. leuntzaille, leuntzaillia. izena. (Eibar) "Pulidor.   Piezak leuntzeko eginbiharra daukan bihargiña." (SB Eibetno). 2. leuntzaille, leuntzaillia. izena. (Eibar) Engrasador.
lez. (c). juntagailua. (Ubera) LETZ. Legez, bezala, moduan.   Como. Erregian lez bizi aiz./ Tontuan lez engaiñau gaittue. ZEREN LEZ. Baita ZENBAT LEZ, honelakoetan: Zenbat letz etxoin biot?/ Ordu bete lez egon giñan zaiñ. Ez da oso erabilia; mendebal aldera gehiago. komentario 1 Ik. modúan. létxe. (c). juntagailua. Legetxe, bezelaxe. Etxia laga giñuan letxe topau dou. LEZ indartuta. Gehiago entzuten da. Sin. bezélaxe.
léza, lezía. (b). izena. Sima. Akaautako animalixak lezara botatzen zien./ Lezak tapau arren berriz eitten die. Goitik beherakoa da leza, zeharretarakoa kueba.
Lezárrisoro. (b). toponimoa. (Osintxu) LÉZASO. Osintxuko baserri urrinena. Ik. Pikúlitta.
líar, liárra. (c). izena. (Elgeta, Ubera) LIGAR (EIB.), LEGAR. Legarra, gatzagia.   Cuajo, sustancia con la que se cuaja la leche. Gaztaiak prensan eitteittut baiña; lelengo eskuekin liarra emun; guk gatzarixakin eitteituu. Liarra esateotsau guk, paiña gatzarixa esaten dotse Gipuzkuan geixenak. Enr. Ubera-Elgeta aldera esaten da. Sin. gatzári.
libérdi. (c). zenbatzailea. Libra erdi.   Media libra (250 gr). Liberdi kafe ekarrizu dendatik./ Liberdiko ogixa jaten dau armozutan.
libertáde, libertadía. (a). izena. Libertad.
líbra, líbria. (b). zenbatzailea. Kilo erdi.   Libra (500 gr). Librako amorraiña arrapau dau.
libra ságar, libra sagárra. (d). izena. . Sagar mota bat.
libráu. komentario 1 1. librau. (b). du aditza. Askatu, libre utzi.   Dejar en libertad, desatar. Beixak libratzera noia./ Librau dittue presuak. Ik. jaraiñ, eskátu. 2. librau. (c). da-du aditza. Librarse de, librar. Atsaldian, lanak ein dda libratzen giñanian. Eli./ Ederretik librau nok./ Jo atzera, puxkat geixao. Libratzen dau! Kamioiari buelta ematen laguntzen dihardutenei entzuna. Eta erderaz denean: "Pega, pega patrás, dale todo. Ya libra!" 3. librau. (c). da aditza. (eufemismoa.) Kaka egin.   Defecar. Bost egun daroiat librau barik./ Okanak onak ei die libratzeko. Egun batzuetan ezinean ibili ondoren erabiltzen da, gehienbat. Ik. obráu. 4. librau. (c). da aditza. (eufemismoa.) Erditu.   Parir la mujer. Alakok familixia izen dau, ero. “Aura?”, ta “Librau ei da”. Don.
líbre. 1. libre. (a). adberbioa. Libre, en libertad. Oiñ libre zare nai dozuna eitteko./ Ze uste dau, dana libre dala, ala? libre egon. aditza. LIBRE IZAN, EUKI. Oztoporik ez izan, etab. Libre geunkan nai giñuanian sarzeko./ Libre dago bidia. adj. gisa gutxi erabilia: Erri libria nai giñuke izan. 2. líbre, líbria. (c). adjektiboa. Mugimendu libre eta malgukoa.   De movimientos airosos y libres. Oso pelotari libria da./ Lepoalde au eztaukat bape libria. Ik. lotu. léku líbre, léku líbria. (c). Kanpoko leku zabala, etxeek edo beste zerbaitek estutzen ez duena. Ejerzito aundixak leku librian nai izaten dabe burrukia ta ez basuan./ Zaldixai leku libria gustatzen jako. líbrian. (c). adberbioa. Lotu gabe kanpoan (abereak). Beixak librian eukitzeittue uda guztian./ Txakurrei librian gustatzen jakue. Ik. pixú líbrian.
líburu, líburua. (a). izena. Libro. Bazen Uberan familia bat LÍBIRU esaten ziona.
libúrukote, libúrukotia. (c). izena. Liburu handia eta lodia. Egundoko liburukotia da UZEIko dikzionarixua.
líjer, lijérra. (b). adjektiboa. Ligero, no de peso sino de movimiento, de articulaciones. Bizikeleta au oso lijerra da./ Anka lijerrak dauzkazu. Bizikleta pisu gutxikoa balitz ariñ esango litzateke. Ant. sor, eta ez astun. Ant. sor.
lijértu. (c). da-du aditza. Lijer bihurtu.   Volver(se) ligero de articulaciones. Olixua botata lijertzen da kataia./ Masaje bat artu biarrian nago, ia lijertzen jatan bixkarralde au. Ant. sórtu.
líka. 1. lika, likía. (c). izena. Liga, especie de cola para coger pajaritos. Badie txori koittauak likiakin arrapatzen dittuenak. 2. lika, likía. (d). adjektiboa. Likina, itsaskorra.   Se usa para calificar toda materia pegajosa o viscosa. Iztarrak depilatzekua alako gauza lika bat da. Ik. líkiñ. líka-líka éindda. (c). adberbioa. LIKÁTUTA. Itsaskor, gauza likinen batez zikinduta, eskuak batez ere.   Pegajoso, referiéndose a las manos, principalmente. Bietzak lika-lika eindda geldittu jat elauakin./ Sardaua jausi jat eta eskuak likatuta dauzkat.