Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
jurámentu, jurámentua. (c). izena. Juramento. Kastillanuen zera ba, juramentua ta zera ta. Don. juramentuka. (c). adberbioa. Biraoka. Sin. maldizíñoka.
juráu. (a). du aditza. Jurar.
júrgu, jurgúa. (d). izena. Bi lursailen artean uzten den zirrindara.   Franja estrecha que se deja entre dos campos (de labradío, generalmente). Baiña ze goldaketa ein ddok? Jurgua ta dana labrau dok eta! (behin aita-zanak neuri esana)./ Eskeria ba, sasi-zierria, bi saillen jurguan sasixakin eindda, luaixa eiñ da gero an eskeria sortzen da, zikiña. Don. komentario 1
jústu. 1. justu. (a). adberbioa. Ozta.   Justamente, por poco. Justu aprobau dot. jústu-jústu. 1. justu-justu. (a). adberbioa. Oso gutxigatik. Justu-justu aillegau jat dirua. justúan. (a). adberbioa. JÚSTU-JUSTUAN. Gutxigatik. Justuan arrapau neban trena. 2. justu-justu. (a). adberbioa. Zehatz-mehatz. Gauza guztiak justu-justu ein biar izeten die aren etxian. Ik. ózta-ózta. jústu-justúko bérbak. (c). esapidea. Ezinbesteko hitzak bakarrik. Bi pertsonak haserre daudenean edo konfiantzarik ez dutenean egiten dutena.   El mínimo de palabras. Alkarrekin gabizek lanian baiña justu-justuko berbak eitte jostak bakarrik./ Anai-arrebak izan arren justu-justuko berbak eingo jotsek alkarri. 2. justu, justúa. (d). adjektiboa. Justo, -a, recto, -a. Gure aitta justua zan, da geuk pe al zan onduen eitten gontsan, baiña periodikua aaztu Osintxun-da juten bagiñan... Hil.
justúleuri, justúleurixa. (c). izena. (Oñati) "La lluvia de tronada (breve)." (Izag Oñ).
jústuri, jústurixa. izena. (Oñati) FUSTURI (ARAM.). Trumoia. "Jústuixak be badiardu: el trueno;" "jústurixak jo dau: ha tronado." (Izag Oñ)./ Fusturixek datoz, eurixe eingo rau. (Orm Aram).
justútu. (c). da aditza. Estutu, zaildu. Aspaldixan asko justutu da bizimodua. Gutxi erabilia.
juzgáu. 1. juzgau. (a). du aditza. Juzgar. 2. juzgáu, juzgáua. (a). izena. Juzgado. Goiko Plazan dago juzgaua.
júzgu, juzgúa. (d). izena. Iritzia. Arek laster emongo dau bere juzgua. júzgu txárrak éindda égon. (c). esapidea. Susmo txarrak hartuta egon.   Estar lleno de recelos. Juzgu txarrak eindda egotia? Ba, batek gauza bat esan eta beste bat ete dan pentsatzen egotia. Klem./ Dirua falta izaten zuan etxian da etxekoandrioi kriadia ete zan, juzgu txarrak eindda jeuan, da azkenian zera, gizona, etxeko nausixoi, lapurra. Gaur egun errezelu txarrak eindda egon entzunagoa. Ik. errézelu, -o.
ka. (c). interjekzioa. Ez dut uste, ezetzean nago. Norbaitek galdetutakoa ukatzeko erabiltzen den esklamazioa.   Quía. Sarri apenas hitzarekin batera doa: ka, apenas edo apenas, ka, bietara.
Kaballerituen egun, Kaballerituen eguna. izen propioa. (Eibar) "Se llamaba así al jueves." (SB Eibetno).
kaballeríxa, kaballerixía. (c). izena. Especie caballar. Ferixan kaballerixa asko zan. Don.k zaldi-ganaua ere esan ohi dela dio goiko testuinguruan. Zaldi-ganau asko zuan ferixan. Asto-ganau ere bai astoez. Ik. ardi-gánau.
káballo. komentario 1 1. káballo, káballua. (a). izena. Zaldia.   Caballo. Gorlara goiaz kaballuak ikustera. Ik. záldi. 2. Kaballo. (c). Zenbait pertsona handi eta hankaluzeren ezizena. Pelotari ona zan “Kaballo”.
etxiaren kaballua
© Jaione Isazelaia
3. káballo, káballua. (d). izena. Etxearen zurajeak dituen egur okerrak. Etxegintzan altura diferentziak libratzeko erabiltzen dira, batez ere. Kaballuak esate jakon; beste forma bat, normalmente izate zan okerra. Egur aundixa baiña okerra izate zan. Lar. Kaballua, konparaziñuan, ortik onaiñokua uekua bada, okerrian juan biedau, okerrian. Sebas. Ez dira lantzen, basoan aukeratzen dira bete behar duten eginkizunaren arabera. Goierri aldean astazaldi esaten zaio.
kabézera. 1. kabézera, kabézerak. (c). izena. Arnés que se coloca en la cabeza del ganado caballar, a la que van unidas las riendas. Ipiñixozu kabezerak astuai. Pluralean gehiago. Ik. rámal. 2. kabézera, kabézerak. (c). izena. Karreristen lehengo burukoa.   Chichonera.
kabídu. 1. kabidu. (a). da aditza. Caber. Eztakitt armaixo au kabiduko dan or. 2. kabidu. (c). da aditza. Sosegatu, baretu, konformatu; ironiazko esapideetan, batik bat.   Sosegarse, aplacarse, conformarse. Aundigixa zuan errixan kabitzeko ta Madrillera joan zuan./ Trankill, trankill, denporiakin ori be kabidukok. kabídu-éziñ, kabídu-eziña. (c). izena. Handigura, egonezina.   Ansias de triunfar, de grandeza, riqueza, notoriedad... Len tabernia ipiñi zeban, gero dendia, oiñ erlojerixia..., jesus, orrek dauka kabidu-eziña. Jende artean bultzaka ari denari ere kabidu-eziña daukala esan ohi zaio. Azen.: kabidú-éziñ ere bai. EURE PRAKETAN KABIDU ADI esaten zaio besteen arazoetan muturra sartzen duenari. práketan kabídu ézindda. (c). esapidea. Pozez zoratzen. Batzuetan harrokeria puntu bat adierazten du. Semiak karreria irabazi dabela ta praketan kabidu ezindda jeuan./ Praketan kabidu ezindda jaok kontzejal urten dabelako.
kabuz. Ik. bere kabuz.
kaen. Ik. káren.
káfe. 1. kafe, kafía. (a). izena. KAPE. Café. KAPE, kápia ere entzunda gaude zaharrei. Azen.: káfia adinekoek. kafé kónpleto, kafé kónpletua. Kafea, kopa eta puroa. Sasoi baten asko hartzen zen. Apostu arrunta ere bazen: Atletixak baietz irabazi, kafe konpletua! 2. kafe, kafía. (d). izena. Cafetería. Pentsatzen dozue neska-mutillak kafera-ta? Neu be sekula kafian egoteke ezkondutakua naiz. Ez zan usatzen. Hil. Orain kafeterixa.