Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
ísillu
ittomen
ísillu, ísillua. (d). izena. IXILLU. Lehengo baserriko sukaldeetan paretari ezarrita egon ohi zen bizkarlekudun bankua. Hiru bat pertsona sartzeko modukoak izan ohi ziren gehienak.   Banco grande de cocina con respaldo. Isillua jeuan sukaldian, ol bateko banku zabala; azpixan ola trabesetara zapatak eta lagatzeko. Klem. Bizkarlekurik gabekoari banku.
iskímilla, iskimillia. (d). izena. Iskanbila. Klem.
isko. Ik. íxko.
ísla. 1. ísla, íslia. "Horizonte, perfil de los montes." (SB Eibetno). Sin. ostondo. 2. ísla, íslia. (d). Hodeiertzaren argitasuna. Islian agirixan biarra eittia ez zala ona esaten eben zarrak. (AAG Eibes). isladara. (d). adberbioa. ISLADAN, ISLAN. Hodeiertzaren mugan, argiaren kontra (al contraluz). Amak, honetaz galdetuta, zera diost zalantzaz beterik: Isladara, urriñera... eztakit nik, isladara begiratu... Zeoze bazuan baiña. Klem. "Silueta en el horizonte, al contraluz... Íslia, íslaa ikusi ñuan: sobre la línea del horizonte. Eguzkixen íslaa: mirando desde la parte opuesta del sol. Islaan ikusten da ganau bat: la silueta sobre el monte." (Izag Oñ). Hitz ia galdua; bere esanahia eta erabilera lausotu samartuak daude.
íso!. (b). interjekzioa. Astoa edo zaldia geldi dadin egiten den oihua.   So! Grito con el que se conmina a detenerse a burros y caballos. Iso astua, iso! Geldik or! Ant. árre!.
íspixa, íspixia. (c). izena. Espía, infiltrado. Eren artian zeuken ispixia ta danak galdu erain zittuan. Horrela kontatzen digu Hilarik Bergarako Konbenioko paperen eta Foruen galera: Gero... konbenixuoi tta..., orrek papelok galdu zien ezkero, kitto. Bergan i zien papelok, da gizurrakin nun sartu zittuen ispixiak esan; andik galdu ziela. Orduan be ispixia.
istandu. aditza. (Antzuola) "Ilundu. Etzan ondo ikusten, puxkat istanduta zeuan da." (Lar Antz).
istantza
© Jaione Isazelaia
istantz, istántza. (c). izena. Iluntzean ia ilundurik dagoeneko tarte hori. Egunaren eta gauren arteko muga.   El crepúsculo. Atzo istantzian uso bandara galantak pasau zien./ Istantzerarte ibilli lanian da, artu otarria, ta etxera aguro, laga afaixai tta. Hil. Goizekoari egunsenti, baina bada goizekoari istantz esaten dionik ere. Ik. illunábar.
iztingia
© Jaione Isazelaia
istínga, istingía. (c). izena. ÍSTINGI, ISTINGIXA. Toki urtsu eta lokatzatsua, ura sortzen den lekua delako.   Cenagal. Naiz eta sikutia eiñ istingak eztie agortzen./ Ixak eitten die istingatan. Sin. ur-zingíra. Ik. izíngura. istinga baten ibilli, istinga baten egon. esapidea. "Inguruan ur askorekin ibili, batez ere sukaldeko lanak egitean, ontziak garbitzen, esaterako. Istinga baten emen nabill.
istíngor, istíngorra. (d). izena. Gallinago gallinago. Istingi ingurutan egoten den hegaztia. Oilagorraren ia berdina baina txikian.   Agachadiza, becacín. Istingorra oillagorra baiño txikixaua da. Sin. míngor.
istríbillu. 1. istríbillu, istríbillua. (d). izena. Estribillo, sonsonete. Beti istribillu igualakin abill. 2. istribillu. Ik. bizíkeleta.
istripu, istripua. izena. (Antzuola) "Azkar, korrika eta presaka ibiltzea. Istripu baten ibili./ Ori da istripua dabitzuna." (Lar Antz).
istura. Ik. ixtúra.
Isúziar, isúziarra. (c). toponimoa. Isusi zeharra. Uberan izotzaldeari, ipar-isuriari, esaten zaio.   Llámase así en el valle de Ubera a la vertiente Norte, a la umbría. Mutikotan arrika eitte giñuan Isuziarrekuak Agarreikuen kontra. Ik. Agárre-égi.
itei. Ik. igétai.
ittaixo bedarra
© Jaione Isazelaia
ittáixo bédar, ittáixo bedárra. (d). izena. . Silene vulgaris. Colleja. ITTAIXO BELTZA ere badago.
ittaurren. Ik. íttula.
itteuli, itteulíxa. "La mosca que es el terror de las vacas." (Izag Antz).
ítto. (a). da-du aditza. Ito.   Ahogar. Neskia itto da Deban. íxa ittúan. (c). esapidea. Itotzeko zorian, ito eginean. Ixa ittuan etara dabe mutikua uretatik.
ittoe -i, ittoia. (a). izena. ITTU (LEIN.). Ukuilua.   Establo. Sin. kórta, záltai.