Hiztegia
gaixoáldi, gaixoaldíxa. (b). izena. Norbait gaixorik dagoen denbora. Ointxe pasau berri dau gaixoaldi bat.
gaixotásun, gaixotasúna. (b). izena. Enfermedad. Dirua ta dirua da orren gaixotasuna./ Gaixotasun ezezaunen bat dauka, itxuria. Ik. gáitz, gaixo.
gáixoti, gáixotixa. (c). adjektiboa. Erraz gaixotzen dena. Enfermizo, -a. Umetatik da gaixotixa baiña aspaldixan sekula baiño obeto dabill.
gáizki. (a). adberbioa. GAIXKI, GEIXKI, GEIZKI. Txarto. Mal Sin. txarki, txárto. gaizki artu. 1. gaizki artu. (b). esapidea. Tomar a mal. Ez gaizki artu, baiña oso kaxkar portau ziñan nerekin. 2. gaizki artu. (b). esapidea. Estu hartu. Poner en apuros Lejarretak oso gaizki artu zeban Hinault Vuelta Españan. 3. gaizki artu. (b). esapidea. Harrera txarra egin. Garaikoetxea oso gaizki artu zeben Burgosen militarrak. gaizki azi. (c). esapidea. Malcriar. Gaizki azittakua da bai, eta oiñ ezta gauza bizimoduai frente emuteko. GAIZKI AZITTAKUA, batik bat. gaizki biar. esapidea. "Pertsona bat zerbaitetan bide onetik edo zuzenetik ez dabilenean esan ohi da. Adibidez, edaten duen batengatik esan daiteke: Gaizki bi dau, eztau gauza onik ingo." (Lar Antz).
gaizki entzun. (c). esapidea. Oir maldicencias, comentarios peyorativos. Kontzejal lanak oixe dauka: tximiñuen moduan lanian ibilli, gero gaizki entzuteko./ Norberak dana eiñ, da gaiñetik gaizki entzun biar. gaizki esan. (c). esapidea. Gaizki hitz egin norbaitez. Aurretik lagun aundixak eta atzetik gaizki esan. Substantibo gisa ere bai: Gaizki esanak barkatu. Ik. gaizkíesaka. gaizkitxo. adberbioa. "Gaizki-ren txikigarria. Kejatzen ari denari edo gaizki dagoela dioenari askotan esan ohi zaio: Gaizkitxo bizi zate ba./ Gaizkitxo etorri giñan ba danok kotxetxuan." (Lar Antz).
gaizkíesaka. 1. gaizkíesaka, gaizkíesakia. (b). izena. Maledicencia. Sorgiñ orrek gaizkiesakia ta mormoxetia besteik eztauka.
2. gaizkíesaka. (b). adberbioa. Maldiciendo de alguien, murmurando. Luxiok mundu guztiagaittik gaizkiesaka jarduten dau.
gaizkittu. (b). aditza. (Leintz, Oñati) "Ponerse mal de salud." (Izag Oñ). Sorbaldako tendoiek pe esfuerzuaz gaizkittute eta ondo osatu barik dauko. (AA ArrasEus, 223. o.).
gaizpentsau, gaizpentsaua. (d). adjektiboa. GAIZKIPENTSAU. "Malpensado, -a. Gaizpentsaua ez da izen bier./ Ze gaizpentsaua naizen.
gaizto. GEIZTO. 1. gaizto, gaiztúa. (a). adjektiboa. Malo, -a, malvado, -a. Gizon gaizto batek urten zotsan bidera.
gáiztoz. (c). adberbioa. GEIZTOZ. Txarkeriaz. Por maldad. 2. gaizto, gaiztúa. (a). adjektiboa. Okerra. Travieso, -a, malo, -a. Gaiztuaua da zuen mutikua, gaiztuaua...
3. gaizto, gaiztúa. (d). adjektiboa. GEIZTO. Zaila, nekeza. Zela arbela geo, ba, orma moruan geatzen da bueltan, da arri-bizixa bada tiroka in biar izaten da ta; baiña eitten gaiztua. Cand.
gaiztokeríxa. 1. gaiztokerixa, gaiztokerixía. (b). izena. GAIZTAKERIXA. Travesura. Mutiko demonio onek gaiztokerixia besteik eztauke.
2. gaiztokerixa, gaiztokerixía. (b). izena. GAIZTAKERIXA. Maldad.
gaiztótu. 1. gaiztótu. (b). da aditza. Zauri batek okerrera jo. Enconarse una herida. Iltzia sartu jakon, gaiztotu ta gorrixak ikusi zittuan. Ik. zittaldu. 2. gaiztótu. (b). da-du aditza. Gaizto bihurtu. Zuen mutikua asko gaiztotu da aspaldixan.
gaiztó-úsaiñ, gaiztó-úsaiñak. (c). izena. Okerrerako joera. Tendencia a hacer travesuras. Mutikua, beste berriz bizikletia arrapatzen bostak aguazillai esango jotsat eta arek kendukosk gaizto-usaiñok./ Gaizto-usaiñak dauzka Liernik. Gaizto-usaiñak EUKI, KENDU, batez ere.
galafári, galafaríxa. (d). izena. Gari-afaria. Gari ereiteak bukatutakoan egin ohi zen afari berezia. Cena extraordinaria que se hacía al terminar la siembra del trigo. Galafarixa; bakaillaua ta intxaur saltsia izaten zittuan tipikuak; Kontzeziño inguruan akabatzen zittuan gari ereittiak. Klem. Ik. garí-éreitte.