Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
fixáu
fot
fixáu. 1. fixáu. (b). da aditza. Fidatu.   Fiarse, confiarse. Ez ari fixau orrekin, txorimalo samarra dok eta./ Koiñatuakin fixatzen zan bakarrik. Ik. fíxo izan. fíxatzekua (ez) izan. (No) ser de fiar. Ezixozu diruik laga, ezta fixatzekua ta./ Fixatzekua balitz esango notsake. gutxi fixau. 1. gutxi fixau. (c). esapidea. Larri ibili. Gutxi fixau atsalderako trumoia entzuten. 2. gutxi fixau. (c). Ez fiatu. Gutxi fixau jente orrekin. 2. fixáu. (c). da aditza. Hacerse responsable en una compra-venta de terceros. Aren fixantzia eitten da ba, onek erosi dau, zuri beixa, baiña zuk au eztozu ezautzen, ni ezautzen nazu. Zuk esaten dozu: “Bai, bai, emoixok, neu fixatzen nok”. “Responsable” esaten moduan. Don. Ik. fíxantzia eiñ.
fíxo izan. (c). da aditza. Fio izan, fiatu.   Fiarse. Autodeterminaziñua ainddu dabe, baiña enaiz bape fixo./ Nausixa ezta fixo ofizinista barrixakin. Ezezkoetan, batez ere. Fixau eta fixo izan sinonimotzat har daitezke, baina lehena testuinguru guztietan erabiltzen da eta bigarrena berriz ez.
flakátu. (a). da aditza. Argaldu.   Adelgazar. Jente guztia flakatu naixan dabill. Ik. argáldu.
fláko, flakúa. (a). adjektiboa. Argala.   Flaco, -a. Flakua baiña ximela dago Antonio. Ik. árgal.
flakósta, flakostía. (c). adjektiboa. FLAKOTXA. Flako samarra.   Bastante flaco. Eztok ezautzen? Bai, alako surluze flakosta bat./ Bikixak dittuk baiña bata flakostiaua bestia baiño./ Zortzi pixatzeko gari ona biar, esateben. Gari flakotxa samarrak sei, zazpi... Beran piso netua berrogetazortzi ei zan. Hil. Ik. ánega.
flámenka, flámenkia. (c). adjektiboa. Emakume argal eta dotore jantziengatik esan ohi da.   Dícese de mujeres delgadas y bien vestidas y acicaladas. Se dice, a veces, con cierto tono despectivo o de envidia. Alako emakume flamenka batekin ezkondu zan, da Donostian bizi da. flaménkona, flaménkonia. (c). adjektiboa. (adierazkorra.) Flamenka (ikus). Orren arrebia alako flamenkona bat don.
flater. Ik. pláter.
fláuta. 1. fláuta, fláutia. (b). izena. Flauta. Flautia joten ikasi dau. Ik. flot. txakurrán fláutia!. (b). interjekzioa. (arrunkeria.) TXAKURRAN BI(B)OLIÑA!. Un jamón con chorreras. «Txakurraren txilibitua», alegia. 2. fláuta, fláutia. (b). adjektiboa. Txorimaloa.   Bobo, de poco seso. Eztakitt personia zela izan leiken ain flautia.
fléma, flemía. (b). izena. Eztarrian sortzen den mukia.   Flema. Asko erre ezkero bixamonian flemia eukitzen da eztarrixan.
flojíau. (c). da aditza. Ahuldu materiale bat. Gaztaiña zarrei-tta be eitte jakuek kipulia, eta piñuai be bai. Flojiau, materiala ondatu, bastotu, eskaxtu ziero. Klem.
flojo, flójua. (b). adjektiboa. Flojo, -a.
flot. komentario 1 1. flot, flóta. (c). izena. . Sambucus nigra. Intxusa.  Sauco Sin. sakúta, salúparda, intxusa. Ik. máusa. 2. flot, flota. (d). Sastraka honen makilaz (barru hutsa du) egiten zen txistu modukoa, antzinako umeen jostailua. Etim.: "Flauta" (?)
foball, fobálla. (c). izena. (Eibar, Soraluze) FORJÁRI. Futbola. Hala deitzen diote oraindik adin puskateko plazentziar eta eibartarrek.   Fútbol. Así lo denominan todavía los eibarreses y placentinos de cierta edad. Gaztetan tertzeran jokatu najuan foballian./ Lengo foballa ta oingua total diferentiak dittuk. "Foot-ball" inglesez bezala idazten zen hasieran egunkarietan, eta hortik foballa. Gaur egun, fubola. Ik. réfere.
forjári, forjaríxa. izena. Forjador. Lengo forjarixak gizon indartsuak izaten zien.
forjan
© Iñaki Arana
forjáu. (c). izena. Burdina edota altzairuzko pieza bati, sutegian ondo berotu ondoren, mailuarekin nahi den forma eman.   Forjar. Onddio emen eongo ra piezan bat, forjeten notsena, gastauta eongo ra; kazua fundidue, da tak! tak! golpeka golpeka kazue forjetan notsan, Bix.
fórma. 1. forma, formía. (b). izena. Modua.   Forma, manera. Ori ezta gauzak eitteko formia. 2. forma, formía. (c). izena. La hostia consagrada. Ik. óstia.
fórmal. 1. formal, formála. (b). adjektiboa. Zintzoa.   Formal. Oso mutill formala da. 2. fórmal. (a). adberbioa. Zintzo.   Formal. Formal ibilli zaitte. Ik. gauza formálik. 3. fórmal. (c). adberbioa. Benetan.   En serio, de verdad.
formáldu. (a). da aditza. Zintzotu.   Volverse formal. Zuen mutikua ziero formalduta dago. Sin. zintzótu.
formalidáde, formalidadía. (b). izena. Formalidad, seriedad. Arrokerixa asko ta formalidade gutxi dago etxe ontan.
formóe, formóia. (a). izena. Formón. Ik. trintxa, zíntzel.