Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
eulondo
éuri
eulondo, eulondua. (d). izena. (Oñati) Euria egin ondorengo garaia.  "Eulónduan: después de la lluvia." (Izag Oñ).
eulórde, eulórdiak. (d). izena. Lehen leku altuetan (Elgetan eta Elosun, adibidez) uda partean lainoa sartzen zenean egiten zuen lanbro-euria, behetan egiten ez zuena. Horregatik lurrak askoz ere freskoago mantentzen omen ziren. Aspalditxoan ez omen du egiten eguraldi jenero hau. Etim.: euri+orde.
1. éun. (a). zenbatzailea. Cien.
ehuna joten
© Jaione Isazelaia
2. eun, eúna. (d). izena. Linu-hariz egindako oihala.   Tejido, lienzo, de lino. Andik aurrera eztou geixao eunik zertu. JJp./ Da gero, arilddu esaten jakon, da matazak ein, dda gero tejerua or zeuen, Osintxun eitte zan euna, Tejerokúan. Aniz. Linua ereiteari laga zitzaionean hitza ere erdi-galdu zen. Eunak eun lan da esaera. Linua soroan ereitetik ehuna egin arte lan asko zuen. Ene! orrek lan asko, eunak eun lan. Hilari. Esanahia: eúna eiñ. (d). Tejer. Ille jotzen, ardi mozten, euna eitten... JJp. Sin. eundu.
Eunak eun lan. esaera. Ehungintza lan luzea eta astuna da.
eúndaka. (b). zenbatzailea. Cientos de. Eundaka lora ondatuittu txingorrak./ Eundaka lagun il zien.
eundoko. Ik. egúndoko.
eundu. (d). aditza. (Eibar) Eho, ehuna egin.  Tejer. Neguan ataratako mataza guztiak eundu ditturaz eunliari emonda. (Etxba Eib) Sin. eúna eiñ.
eunéko. 1. euneko. (b). zenbatzailea. Por ciento, tanto por ciento. Euneko bostian jarri dot dirua./ Euneko zazpi kentzen dau bankuak. 2. euneko, eunekúa. (c). izena. Ehun aleko pila edo taldea.   Ciento, centena. Grupo o montón de cien unidades. Porru landaria etara ta eunekotan jarri. Goikoaren antzerako esaldietan izan ezik, ziento erabiltzen da. Ik. ziénto.
eunézko, eunezkúa. (d). adjektiboa. Linu-arizko oihalekoa.   De lienzo de lino. Eunezko atorra eder bat erabiltze zeban amandriak./ Lau kamixa ta bi izera ekarri nittuan neuk e, eunezkuak. JJp. Sin. arízko.
eungílle, eungillía. (d). izena. Ehulea.   Tejedor. Ik. eúngiñ.
eúngintza, eúngintzia. (c). izena. Ehun ekoizpena.   Fabricación de tela. (de lino, tradicionalmente).
eúngiñ, eungíña. (d). izena. Ehulea.   Tejedor. Eungiña esaten jakon orri; eungillia ero eungiña. Don. Sin. éule, eungílle.
eunle. Ik. éule.
ehun-piezia
© Jaione Isazelaia
eún-píeza, eún-piezía. (d). izena. Linu-hariz eginiko oihala. Eun-piezia ein, da gero lixibia eitte zan da, zurittu. Aniz.
euntegixa
© Jaione Isazelaia
eúntegi, eúntegixa. (d). izena. Ehuna egiteko makina. Zurezkoak izaten ziren, eta eskuz eta hankaz egiten zen lan.   Telar. Makiñak Kataluñan erosittakuak, baiña zien lengo euntegixak bezela, baiña mekanikaz lana eitten zebenak, baiña sistema berdiña. Ez oinguak bezela, pletiniakin-da, flejiakin-eta, aiziakin-eta; olakoik ez, lengo zarrak. Josu.
euntsiñ. Ik. éutsi.
eup!. (b). interjekzioa. Etxe barrukoei atetik deitzeko erabiltzen den oihua.   "Interjección equivalente a la locución castellana ¡ah de la casa!" (Etxba Eib) Gizonezkoek eup! eta emakumeek abe maria! Ik. eupara, abe maría!.
eupára. izena. 1. eupara, euparía. (b). izena. Eupada. Etxe barrukoei atetik eginiko deia.   "Voz de llamada en casa ajena." (Etxba Eib). Iñok ezpadotsu atera urtetzen eupara aundi bat eiñ, siestan igual egongo die ta. 2. eupara, euparía. (b). izena. Kanpoan egiten den dei oihua. Otx ein basuai, zein da etxia balitz letz, da arek euparia ein, dda kontestau daben moduan kontestau. Hil./ Euparia ein dau baiña ezta berbetara geratu./ Euparia ein dau baiña ezta berbetara geratu.
euregándu. (c). du aditza. Apropiarte. Ik. beregándu.