Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
eu. (a). izenordaina. Hi-ren intentsiboa.   Tú mismo. Euk jakingok nun laga doken giltzia.
eukálitu, eukálitua. (b). izena. . EUKALITRU. Eucaliptus globulus. Eucalipto. Zenbaitek "eukálitru" deitzen dio. Kanpotik ekarritakoa bada ere, dezente dago Euskal Herrian, kostaldean batez ere. Bergara aldean zeuden sailak, 85eko izozteak ihartu zituen. Eukalitu lurrunak onak dira katarroak biguntzeko.
éuki. 1. euki. (a). du aditza. Tener. "Dirua euki" ulertzen da zenbait testuingurutan. Aura Mekolaldeko fabrikan ero ta, itxuria arek euki eingo zuan. JJp. Daukanak dauka, eztaukanak baleuka. (d). esaera. Daukanari darixo. esaera. "Zer edo zer daukanak ezagun izaten duela. Kriston BMWia erosi dau aldamenekuak. Daukanari darixo. Ezer eztaukanak emon gura (edo gogua). esaera. "Ezer ez duenak beti borondate ona." (Lar Antz) Inon emuna urrixa, obe da norberan eukixa. esaera. (Antzuola) Inoren menpe egotea txarra da." (Lar Antz). órrek dáuka eukíxa. (c). esapidea. Ugari daukala. Keixa arbola orrek dauka eukixa. Fruituez bakarrik entzun dut. 2. euki. (c). du aditza. Hizkuntzak jakin. Ni seminaixuan egon nitzan frailletan da, erderaik ez geunkan, antxe puxkat ikasi entenditzeko beste. Don./ Baxilion alabiak iru idioma ei dauzka estúdixuak éuki. (c). esapidea. Tener estudios. Etzeukan estudixoik pe ta errekauak eitten asi zan. 3. euki. (b). du aditza. Mus jokoan nahi, onartu.   "Quiero" en el mus.
eulánpar, eulanpárra. (d). izena. EULANDAR (OÑ.). Tanta lodi samarra duen lanbroa. komentario 1
eulántz, eulántza. (d). izena. EULANTX. Lanbro kixitxoa.   Llovizna casi imperceptible. Etim.: euri+antz.
eulia
© Segundo Iriarteren bilduma
éule, eulía. (d). izena. ÉULA, EUNLE. Ehuna egiten duena.   Tejedor. Gero tamaiña artzen zanian euliana erun. JJp./ Antzuelan egon zan emen eulia ta. JJp. Euskal Herrian oso arrunta izan zen langintza hau. Beste asko bezala galdu egin da guztiz, eta ia aztarrenik utzi gabe, gainera. Mende honen lehenengo eta bigarren hamarkadan oraindik bi eule ari ziren lanean Bergaran, bata Osintxun eta bestea Angiozarren. Sin. eungílle, eúngiñ, tejéro.
eulégun, eulégunak. (d). izena. Euri-egunak, edo euria egiteko itxura duten egunak. Eulegunak eiñ eta euririk eiñ ez. Klem. Izagirrerentzat, "El día de lluvia." (Izag Oñ). Ik. euri-égun.
éuli, eulíxa. (a). izena. Mosca. eskúa béte éuli. (d). esapidea. Pertsona kaskarinak kalifikatzeko metafora. Auraxe dok eskua bete euli.
euliáundi, euliaundíxa. (c). Normala baino askoz handiagoa den euli mota.   Moscón Euliaundixan arrautzia ei da eltxarra. Ik. éltxar.
euli-káka, euli-káka. (a). izena. Excremento de mosca. euli-káka ez izan. (c). esapidea. Bere ustez inportantea izan; ironiaz. Ez pentsau gero gure uezaba euli-kaka danik.
eulimándo, eulimandúa. (c). izena. Moscardón. Egualdi beruakin ganauak eulimandoz betetzen die.
eulondo, eulondua. (d). izena. (Oñati) Euria egin ondorengo garaia.  "Eulónduan: después de la lluvia." (Izag Oñ).
eulórde, eulórdiak. (d). izena. Lehen leku altuetan (Elgetan eta Elosun, adibidez) uda partean lainoa sartzen zenean egiten zuen lanbro-euria, behetan egiten ez zuena. Horregatik lurrak askoz ere freskoago mantentzen omen ziren. Aspalditxoan ez omen du egiten eguraldi jenero hau. Etim.: euri+orde.
1. éun. (a). zenbatzailea. Cien.
ehuna joten
© Jaione Isazelaia
2. eun, eúna. (d). izena. Linu-hariz egindako oihala.   Tejido, lienzo, de lino. Andik aurrera eztou geixao eunik zertu. JJp./ Da gero, arilddu esaten jakon, da matazak ein, dda gero tejerua or zeuen, Osintxun eitte zan euna, Tejerokúan. Aniz. Linua ereiteari laga zitzaionean hitza ere erdi-galdu zen. Eunak eun lan da esaera. Linua soroan ereitetik ehuna egin arte lan asko zuen. Ene! orrek lan asko, eunak eun lan. Hilari. Esanahia: eúna eiñ. (d). Tejer. Ille jotzen, ardi mozten, euna eitten... JJp. Sin. eundu.
Eunak eun lan. esaera. Ehungintza lan luzea eta astuna da.
eúndaka. (b). zenbatzailea. Cientos de. Eundaka lora ondatuittu txingorrak./ Eundaka lagun il zien.
eundoko. Ik. egúndoko.
eundu. (d). aditza. (Eibar) Eho, ehuna egin.  Tejer. Neguan ataratako mataza guztiak eundu ditturaz eunliari emonda. (Etxba Eib) Sin. eúna eiñ.
eunéko. 1. euneko. (b). zenbatzailea. Por ciento, tanto por ciento. Euneko bostian jarri dot dirua./ Euneko zazpi kentzen dau bankuak. 2. euneko, eunekúa. (c). izena. Ehun aleko pila edo taldea.   Ciento, centena. Grupo o montón de cien unidades. Porru landaria etara ta eunekotan jarri. Goikoaren antzerako esaldietan izan ezik, ziento erabiltzen da. Ik. ziénto.