Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
die-kanpo
dirúketa
die-kanpo, die-kanpue. izena. (Aramaio) Garai bateko ezkontza bidaia. Die-kanpoa juetie, ba orduen juete zan egun bireko ero noabaittea. (Orm Aram). Etim.: "Día de campo".
diférente, diférentia. (a). adjektiboa. Diferente. Bi anaiak oso diferentiak die. Sin. desbardiñ.
diférentetu. (c). da aditza. Volverse diferente una cosa. Bizimodua lendik asko diferentetu da.
diférentzia, diférentzia. (a). izena. Desberdintasuna, aldea.   Diferencia. Diferentzia aundixa etara zotsan. Sin. alde.
difizill. Ik. fázill.
dífuntu, -o, -a, dífuntua, -ia. (b). izena. DEFUNTU (G), DEFUNTA (E). Difunto, -a. Difuntuak pe botau eitten dabe erri batzuetan./ Uriona difuntuak irabazi juan urte aretan karreria. Defuntu, -a ere bai adinekoek. Ik. zána.
dilín-dalán. (c). onomatopeia. TILIN-TALAN. Intxarri, txilin edo kanpai hotsaren onomatopeia. Abadia ta monagillua badoiaz dilin-dalan konjurua eittera.
dínbi-dánba. (b). onomatopeia. Mailuka soinua eta horrelakoak adierazten duen onomatopeia.   Onomatopeya del martilleo, etc. Ermentarixak eta kriauak dinbi-danba ziarduen suteixan.
dínbili-dánbala. 1. dinbili-danbala. (c). onomatopeia. Ibilera baldarraren onomatopeia.   Adverbio onomatopéico que indica andares más o menos torpes. Elusura Otabetan. Joliin, lelengo ibilli bedarra batzen tximiñua bezelaxe... da gero oiñez dinbili-danbala izardi batian Elusura erromeixara. Cel. (AA BergEus, 336. o.)../ Oinddio aura egunero juaten dok kalera dinbili-danbala. 2. dinbili-danbala. Ik. díngili-dángala.
dínbirri-dánbarra. 1. dinbirri-danbarra. (c). onomatopeia. Onom. del estruendo, del ruido en el andar, etc. Ez ibilli bota aundixokin dinbirri-danbarra pasilluan ziar. 2. dinbírri-dánbarra, dinbírri-dánbarria. (c). izena. Estruendo. Goiko pisuan bart egundoko dinbirri-danbarria izan da./ Odiatu dago ta laster asiko da dinbirri-danbarria.
dindiliska. Ik. txíntxilizka.
dindirrixa
© Gorka Ortega
díndirri, díndirrixa. (d). izena. Sudurretako izerdia.   Moquillo. Surretatik dindirrixa, katarrua... Surretako dindirrixa, izardixa beti, “moquillo”. Don.
díngili-dángala. (b). DÍNBILI-DÁNBALA, DRINGILI-DRANGALA. komentario 1 1. díngili-dángala. onomatopeia. DÍNBILI-DÁNBALA, DRINGILI-DRANGALA. Kanpai-hotsaren onomatopeia.   Onomatopeya del repicar de campanas. Dingili-dangala jardun dabe kanpaiak eta itxuria etxen bat dago erretzen. 2. díngili-dángala. adberbioa. DÍNBILI-DÁNBALA, DRINGILI-DRANGALA. "Ganora gabeko pertsonaren ibilera. Dingili-dangala or jabik oin be, etxok orrek gauza aundirik egingo." (Lar Antz) Sin. tikili-makala.
dió!. (c). interjekzioa. DIÓS!, DEDIÓ!, DEDIÓS!. Dios! Birao biguna. Da erle-batzia, da an utx eittebanai belarrondokua. Diooo, jota... baiña emon belarrondokuak...! Hil. Ik. dedio!.
diplomátiko, diplomátikua. (c). izena. Jakintsu itxuran hitz egiten dutenengatik esan ohi da, adar-soinuz gehienetan.   Dícese, generalmente con sorna, de los que hablan como sabios o políticos. Arek tabernan arrapatzen baau entzun bia dittuk esplikaziño galantak. Diplomatikua dok aura. ada Bergaran pertsona bat "Diplomatikua" ezizena duena.
díru, dirúa. (a). izena. Dinero. Dirua dirua dagon lekura juten da. esaera. (Antzuola) (Lar Antz). Diruak dirua itten dau. esaera. (Lar Antz). Diruak erakusten dau biziua. esaera. Esaera (Lar Antz). Diruak txakurrei be dantzan eraitten ei dotse. (c). esaera. Diruak mundu guztia pozten du. Txakurraundiak (txanponak) txakur dantzari baten irudia zuen antzina. (Lehoia zen, baina jendeak txakurtzat zuen) . diru xe, diru xeia. (c). "Diru sueltoa, txanponak. Gero etorriko jat pagakizun bat eta laga idazu diru xeia. dirú-truk. (c). adberbioa. Diruz ordainduta. An erozer topau leike diru-truk. dirúa aurrerátu. 1. dirua aurreratu. (a). aditza. Ahorrar dinero. Urte guztian eztot txakurtxikirik aurreratu. Aurreratu soilik ere bai. 2. dirua aurreratu. (b). Adelantar, pagar por adelantado, dinero. Lendik dirua aurreratuta daukenak oiñ eztabe pagau biar. dirua eskuan. (b). adberbioa. Al contado. Dirua eskuan dabillenak, gauza guztiak dittu merkiago. (Etxba Eib) díruak eiñ. (c). esapidea. Dirutu.   Hacer fortuna. Galeperrekin urte gutxixan diruak eittue. Ik. dirútu. dirúra jarri. (c). esapidea. Dirura ohitu, diruzaletu, diru truke egin guztia. Oingo politikuak ziero dirura jarritta dare. dirútan. (c). En dinero. Erdixa dirutan eta beste erdixa jenerotan pagau notsan.
diruáldi, dirualdíxa. (b). izena. Diru bolada. Urrengo dirualdixan kotxia erosi biot.
dirubíde, dirubidía. (c). izena. Dirua irabazteko bidea. Orrek dirubidia ikusten badau ezta atzera begira egongo.
dirúdun, dirudúna. (b). izena. Aberatsa.   Rico, -a, adinerado, -a. Andria diruduna artu zeban. Ant. dirútsu.
diru-góse. 1. diru-gose, diru-gosía. (c). izena. Avidez de dinero, codicia. Beste taberna bat zabaldu dabela? Jesus, familixa orrek dauka diru-gosia. 2. diru-gose, diru-gosía. (c). adjektiboa. Diruzalea.   Codicioso, -a. Etxe ortakuak beti izan die diru-gosiak.