Hiztegia
azúrbaltz, azúrbaltza. (c). adjektiboa. Kanpotik etorritako erdaldunei erasten zitzaien mespretxuzko deikera. Término despectivo sinónimo de belarri-motz Iru azurbaltzekin burrukan ein najuan. Ik. belárrimotz.
azúrrestu, azúrrestua. (c). adjektiboa. Hezurdura estuko abereez, behiez batik bat, esaten da. Azurrestua eta pelaje eskaxekua da, baiña esne-bei ona.
ba. 1. ba. (a). juntagailua. Bada. Pues. Ezta ba persona txarra, baiña...
2. ba. (a). interjekzioa. Quiá! —Ankia apurtu jatak eskiatzen. —Ba, ori eztok ezer.
3. ba. (a). aurrizkia. Aditz sintetikoekin eta baldintzekin doan aurrizkia. Badakizu zer nai dozun./ Badator, esaiozu.
bába.
1. baba, babía. (a). izena. . Phaseolus vulgaris. Indaba, babarruna. Alubia, judía Babak dare bazkaltzeko./ Pinttana danian tolosa-babia. Babia, gorri-biribilla, izeten dok gorrittik beltzera eitten daben ori, da pinttana danian da biribillian tolosa-babia. Gero beste bat pinttana izeten dok luzenkia, da orri baba pinttana. Klem. Hona hemen baba klase batzuk: baba gorri, -xa. Sinonimoak: Tolosa baba, -ia; tolosana, -ia; baba pinttana, -ia (zuri-beltza, pinttoa), baba beltz, -a (kolore beltzekoa, ez nahastu izen bereko Vicia faba-rekin). Zurietan baba zuri, -xa; baba zuri riñona. Ik. riñóna, tolósa bába, tolósana, pínttana. babá-ale, babá-alia. (a). izena. Baba-garaua. Aurten baba-ale txikixa dago. BABA-BÍRRI Ik. bírrin. babá-jan, baba-jána. (b). izena. Comilona de alubias. Biar baba-jana daukau Uberan.
baba-kanpaiak jo. esapidea. Bazkal ordua heldu. Baba- kanpaiak jo juek eta etxe aldera egin biarko juagu.
babá-lasto, babá-lastua. (c). izena. El tallo, la planta de la alubia. Idaurrakin jota babak aletu, ta gero lastua ganauei emoten jau.
babá-lora. babá-lora, babá-loria. (b). izena. Flor de alubia.
2. baba, babía. (b). izena. Ampolla que se levanta en la piel. Atxurran jardun dot eta babiak urten dost eskuan./ Zapata barrixak babak etaratzen doste.
baba-kóko, baba-kokúa. (c). izena. Baba-aleak hondatzen dituen zomorrotxoa. Baba-kokuak kalte aundixa ein ddau aurten.
Ik. éltxar, koko. burburixo, burburixua. Gorgojo. (SB Eibetno).
Sin. baba-kóko.
babá-lápiko, babá-lápikua. (c). izena. Baba egosi lapikokada, antzinako ohizko jatordua. Puchero de alubias. Eguardixan baba-lapikua. Gaiñera len gurian usatzen zan, kuadrilla aundixa be bai, ni gaztia nitzanian gurian pare bat mirabe be bai, da beratzi bat lagun, zortzi-beratzi bat lagun beti. Katillu lurrezkuak, aundixak izete zien, lelengo danak saldia. Da gero plater aaundi batera etarata babia. Erditti, e; da zurezko koillarak. Hil.
babálora. 1. babálora, babáloria. (c). izena. Baba landarearen lorea. 2. babálora, babáloria. (c). adjektiboa. Memeloa, geldoa, mokoloa. Edozer gauzagatik barre egiten duen pertsona, lasaia, maliziarik gabea. Lelo, -a, soso, -a. Se dice de las personas que se ríen por nada, tranquilas y sin malicia. Nora joango aiz ba babalora onekin, esandako guztia sinisten jok eta. Oso despektiboa ez den arren injenuoengatik esan ohi da. Oso gutxi erabilia gaur egun.
3. babálora, babáloria. izena. (Eibar) papaver rhoeas. Amapola.
babaparra, babaparria. (c). Babei edo lekei jartzen zaien parra; makila euskarria.
babaparria baiño meiagua. esapidea. Oso mehea. Txikitten babaparrie baiño mehiaue nitzuan, fraka motzetan ankak eta burue besteik ez. (AA ArrasEus 190. o.)
bada. (d). juntagailua. Juntagailu disjuntibo distributiboa, oso adinekoek erabiltzen dutena era honetako esaldietan: Guk ezkiñuan goseik pasau. Etxian artzen zan, artua bada, patatia bada, babia bada, berduria bada, ezta? Ben./ Artua bada, garixa bada, gaztaiñia bada, ez euan goseik. Mertz. Sin. dala.
baézpada. (a). Badaezpada. Por si acaso. Karneta artuizu baezpada.
Sin. porsíakaso. baézpadan. (b). adberbioa. Hola-hola, dena beharrean. Así así, no muy bien. Fabrika ori be baezpadan ei dabill ba./ Bakaziñotara joan, da baezpadan ibiltzekotan, obe juau etxian gelditzia.
baézpadako, baézpadakua. (c). izenlaguna. Badaezpadakoa, nolabaitekoa, dena beharrekoa. De no muy buena calidad, dudoso. Gure fabrikan eztago jente txarra, baiña baezpadakua asko./ Gure autua baezpadako xamarra da. Ezezko esaldietan erabiltzen da maiz, kontrako esanahiaz, alegia: Orrek ez pentsau baezpadako gauzaik erosten dabenik./ Eztok ori be baezpadakua.